Waarnemingen zijn resultaten van onderzoek of andere observaties met een zekere relevantie voor het erfgoed. Hiervoor wordt een groot aantal bronnen gebruikt: gepubliceerde gegevens, historische bronnen, meldingen van archeologische vondsten, etc. Momenteel zijn dit uitsluitend archeologische waarnemingen, maar in de toekomst kan dit uitgebreid worden met bouwkundige, landschappelijke en varende waarnemingen.
De archeologische waarnemingen vormen samen de Centrale Archeologische Inventaris (CAI). De CAI is een onmisbaar instrument voor het onderzoek en beheer van het archeologisch erfgoed, o.a. voor het afbakenen en vaststellen van archeologische zones, het beschermen van archeologische sites, het afbakenen van gebieden waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt, de registratie en opvolging van toevalsvondsten, etc.
We vullen de CAI regelmatig aan met nuttige gegevens uit opgravingen, literatuur, luchtfotografie, metaaldetectievondsten, prospectievondsten, toevalsvondsten, etc. Er is echter steeds een kwalitatieve interpretatie nodig. Het feit dat een bepaalde locatie niet in de CAI staat, betekent daarom nog niet dat ze niet archeologisch relevant zou zijn. De CAI is immers nooit af, en wordt continu aangevuld.
Er zijn publieke en private waarnemingen. Private waarnemingen zijn enkel raadpleegbaar voor een beperkte groep gebruikers, omwille van de kwetsbaarheid van deze locaties. Momenteel zijn nog veel locaties uit voorzorg afgeschermd, maar we voeren geregeld screeningsacties uit waardoor in de toekomst meer locaties die daarvoor in aanmerking komen publiek zullen worden geplaatst.
We verlenen toegang tot de private waarnemingen aan erkende archeologen, personen die ambtshalve met archeologie in contact komen, bijvoorbeeld MER-deskundigen, ruimtelijke planners, stedenbouwkundige ambtenaren, ambtenaren van de afdeling duurzame landbouwontwikkeling van het departement Landbouw en Visserij, ambtenaren van het agentschap Natuur en Bos, etc. en medewerkers van een onroerenderfgoedgemeente of een intergemeentelijke onroerenderfgoeddienst. Erkende archeologen krijgen bij de verstrekking van hun erkenning meteen toegang tot de private waarnemingen. Andere gebruikers krijgen pas toegang na het volgen van een opleiding en het ondertekenen van een gebruikersovereenkomst. Nieuwe opleidingsmomenten worden aangekondigd op www.onroerenderfgoed.be. Via cai@onroerenderfgoed.be kan je meer info verkrijgen over de opleiding.