Vastgesteld landschapsatlasrelict

's Herenbos, Heihuizen en Zalfen

Vastgesteld landschapsatlasrelict van tot heden

ID
10274
URI
https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10274

Besluiten

's Herenbos, Heihuizen en Zalfen
vaststellingsbesluiten: 27-01-2010  ID: 4669

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van vaststellingen vind je op onze website.

Beschrijving

Het gebied ’s Herenbos, Heihuizen en Zalfen is vastgesteld in de landschapsatlas.



Waarden

esthetische waarde

De verweving van het gedeeltelijk aangelegde romantische parkbos met majestueuze dreven en de meer natuurlijke bosbestanden in het ‘s Herenbos, de meanderende waterlopen, de strakke naaldhoutaanplanting van Heihuizen, het open akker- en weidegebied van Zalfen, de typische oude Kempische hoeven en kapel van Zalfen, het landgoed van Heihuizen, het akkergebied ten noorden van Heihuizen en de natte graslanden in de beekvalleien maakt dit landschap tot een bijzonder esthetisch aantrekkelijk geheel.

Deze afwisseling en het natuurlijke samenspel van het bouwkundig erfgoed met het omgevende bodemgebruik zorgen voor een zeer hoge belevingswaarde.

historische waarde

Het ’s Herenbos (voorheen Nonnenbosch), genoemd naar de ‘heren van Oostmalle’, fungeerde in het begin van de 17de eeuw als een jachtbos voor de kasteelheren en hun bezoek. Het was een vrij natuurlijk bos dat door de weg van Oostmalle naar de kapel van Zalfen (Broekstraat) in twee delen werd gesplitst. Door de aanleg van rechte dreven en afwateringsgrachten in de 19de eeuw werd het makkelijker om het bos economisch te exploiteren. Het bos werd uitgebreid ten koste van de omgevende heide, hoofdzakelijk met naaldhout. Rond het begin van de tweede wereldoorlog werden parkelementen in het ’s Herenbos geïntroduceerd. De weg die Oostmalle met Zalfen verbond werd afgeschaft en werd geïntegreerd in een heuse Franse landschapstuin. Ook in het bos werden parkelementen aangelegd, zodat het bos een idyllisch karakter kreeg voor de kasteelbewoners.

De bosontginning van Heihuizen op de voormalige gemeenschappelijke heide dateert van de 19de eeuw. In deze periode werden vele woeste gronden in cultuur gebracht. Op de voedselarme Kempische zandgronden werden op grote schaal naaldhout aangeplant. De ontginning begon veelal met de aanleg van wegen in een rechthoekig raster. Later werden naaldbomen aangeplant.

De eerste vermelding van het gehucht Zalfen gaat terug tot een document van 1278 waarin ‘Zalhuffle in de parochie Malle’ te lezen staat. Het gehucht bestaat in de 15de eeuw uit drie grote boerderijen met omgevende akkers. Begin 17de eeuw wordt de streek van Malle geplaagd door een pestepidemie. De Sint-Antoniuskapel, in de loop der tijden uitgegroeid tot een bedevaartsoord, gaat terug tot die tijd.

Ook het bouwkundig erfgoed verwijst naar de rijke geschiedenis van de ankerplaats. Naast de Sint-Antoniuskapel en enkele eeuwenoude typische Kempense boerderijen in het gehucht Zalfen, moet het kasteel en landgoed van Heihuizen uit het begin van de 20ste eeuw vermeld worden. Hoewel de archeologische vondsten eerder schaars zijn (urnenveld van Aasten, lithisch materiaal en bijlfragmenten), wijzen een aantal studies op de archeologischhe potenties in de alluviale beekvalleien (Koeischotseloop, Lopende beek, Delftebeek, Zalfensebeek) en de plaggenbodems van Zalfen. De rijke toponymie binnen de ankerplaats wijst ook op vroegere sporen van bewoning.

natuurwetenschappelijke waarde

De ankerplaats bevat bodemkundige, hydrologische, landschapsecologische, faunistische en floristische erfgoedwaarden.

Binnen het ’s Herenbos variëren de bodems van vochtig tot zeer nat zand- en zandleem. Het overwegend vlakke reliëf en de relatief hoge grondwaterstand verklaren het vochtige karakter van het bos. Verschillende bospercelen werden in het verleden met het oog op een betere houtproductie voorzien van diepe afwateringsgrachten. In het zuiden van het bos vloeien Delftebeek, Bossnepbeek en Lopende beek samen. Vooral de Lopende beek die centraal door het bos loopt, heeft een zeer goed ontwikkelde structuurkwaliteit en heeft nog steeds zijn natuurlijk meanderende loop.

Ondanks de idyllische parkaanleg in het midden van de twintigste eeuw in een deel van het bos, is dit van weinig invloed op de natuurwaarden in het bos. De zure eiken- en beukenbestanden, het zeldzame natte elzenbosbestanden, de dennenaanplantingen, de gemengde bosbestanden en de (verwilderde) restanten van de voormalige parkaanleg vormen zo een habitat voor verschillende planten- en diersoorten. Soorten als adelaarsvaren, dalkruid, daslook, dubbelloof, lelietje-van-dalen en wilde kamperfoelie zijn indicators van ‘oud bos’. De relatief grote oppervlakte van het bos zorgt ook voor de nodige rust voor broedvogels en zoogdieren.

Door de bosontginning van Heihuizen werd de oorspronkelijke heidevegetatie verdrongen. Relicten van deze vegetatie zijn nog te vinden in wegbermen en enkele percelen die niet werden bebost.

De aanduiding als biologisch waardevol tot zeer waardevol gebied en de bijkomende arcering als belangrijk gebied voor de fauna op de Biologische Waarderingskaart benadrukt deze natuurwaarden.

sociaal-culturele waarde

De ankerplaats heeft een belangrijke toeristische waarde, voornamelijk voor wandelaars, fietsers en joggers. Verschillende wandelingen en fietstochten doorkruisen het gebied. De afwisseling in het landschap en het historische kader zijn hiervan de motor.

ruimtelijk-structurerende waarde

Deze ankerplaats is gelegen op de zuidelijke flank van de microcuesta van de Kempen. Het ’s Herenbos maakt deel uit van een uitgestrekt boscomplex dat grenst aan 'Domein de Renesse' in het noordwesten en het 'Zalfens Gebroekt' in het zuiden. Opvallend zijn de duidelijk herkenbare blokstructuur van de bossen, het open akker- en weilandgebied rondom het gehucht Zalfen en de open beekvallei van de Koeischotseloop in het oosten.


Aanduiding van

Is de vaststelling van

's Herenbos, Heihuizen en Zalfen

Oostmalle (Malle), Zoersel (Zoersel)
De geschiedenis van ’s Herenbos is verbonden met de ontwikkeling van het aanpalende kasteeldomein de Renesse, aansluitend bij het dorpscentrum van Oostmalle. Het vroegere Nonnenbosch evolueerde van een natuurlijk jachtbos, via een bos voor houtexploitatie tot een idyllisch bos, ingericht als romantisch buitenverblijf. De beekvallei bleef het meest intact en vertegenwoordigt vandaag nog steeds de rijkste flora van het gebied. Heihuizen is een voorbeeld van een typische heideontginning in de Kempen. Het bestaat uit een complex van voornamelijk Grove dennenbestanden, afgewisseld met grote percelen loofhout. Zomereik en beuk zijn de dominante boomsoorten. Het gehucht Zalven bestaat uit een aantal karakteristieke Kempische hoeven met bijgebouwen langs de Salphensebaan; de Sint-Antoniuskapel; graslanden, weilanden en akkers en niet verharde veldwegen.


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: 's Herenbos, Heihuizen en Zalfen [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/10274 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.