De afwisseling van uitgestrekte heidegebieden met een mozaïek aan duinen en vennen enerzijds en de eerder beboste beekvalleien met vijvercomplexen anderzijds, geven aan het landschap een hoge visuele belevingswaarde. Het kleinschalig landschap rond Brelaar, Elstreken en de Slangebeekbron telt een grote verscheidenheid aan groene landschapselementen zoals houtkanten, bosjes en struwelen en archeologisch en historisch erfgoed.

De ankerplaats is gelegen in een overgangszone tussen het Kempens Plateau en de Demervallei. Dergelijke overgangsgebieden worden gekenmerkt door een eigen dynamiek en zijn in ecologisch en geografisch opzicht uitermate belangrijk. Er komt een veelvoud aan specifieke biotopen voor: bossen en heide op de randen van het Kempens plateau, natte graslanden, ruigten en moerasbossen in de beekvalleien en vijvercomplexen in de zone van het gradueel verval.

Het brongebied vormt met zijn laagveen- en moerasgebieden in de beekvalleien een natuurlijk waterreservoir en bepaalt mede het waterstockerend vermogen van het landschap in de Lage Kempen. In de beekvalleien bevinden zich de belangrijkste natuurwaarden. De typische laaglandbeekecosystemen vertonen een grote diversiteit aan biotopen door de gradiënt droog (op de helling) – vochtig (in de vallei) in een halfopen landschap. Broekbossen (elzenbroeken met veenmossen), wilgenstruwelen, vochtige weilanden, natte ruigten en hooilanden wisselen elkaar af in de vallei. Met deze landschappelijke verscheidenheid hangen een bijzondere flora en fauna samen.

Laaglandheiden zijn in Atlantisch Europa te beschouwen als zeer oude halfnatuurlijke landschappen, of zelfs cultuurlandschappen, gevormd en in stand gehouden als onderdeel van het traditionele landbouwsysteem. Hierdoor bevatten heiden een eigen en kenmerkende biodiversiteit. Toch behoren heiden in Europa tot een landschapstype dat sterk bedreigd is. Door de grote veranderingen in het landgebruik en het beheer gedurende de laatste twee eeuwen, is nog maar weinig van de oorspronkelijke oppervlakte laaglandheide overgebleven. Tenhaagdoornheide en de Teut zijn samen met de Mechelse Heide en de Kalmthoutse Heide één van de laatste grote heidegebieden in Vlaanderen.

De site van de Holsteen groepeert acht grote siliciumhoudende zandstenen die ten plaatse ontstaan zijn uit de aaneenkitting van tertiair zeezand. Ten gevolge van erosie vond een reliëfinversie plaats tijdens de elsterijstijd en zijn de zandsteenblokken aan de oppervlakte gekomen. De talrijke holten zijn het resultaat van biologische activiteit (fossiele dier- en wortelgangen).

Landduinen zijn zeer waardevolle fysische landschappen voor de bestudering van de landschapsvorming onder invloed van wind en vegetatie. In ecologisch opzicht zijn landduinen belangrijk omwille van hun microklimaat. Bovendien maken ze de bestudering van de successie van de pioniersvegetatie mogelijk.

De ankerplaats is een regio met een grote cultuurhistorische en landschappelijke rijkdom. Verspreid in het gebied werden archeologische sites aangetroffen die getuigen van de vroegste menselijke aanwezigheid sinds het paleolithicum. De Molenheide herbergt de enige gepubliceerde Ahrensburgsite in Vlaanderen. Als archeologisch monument is de polijststeen van de Holsteen in de Molenheide een uniek gegeven in Vlaanderen. Op de steen werden tijdens het Neolithicum zowel sneden als boorden en zijvlakken van vuurstenen voorwerpen aangeslepen en gladgemaakt wat resulteerde in een reeks groeven en één vlak polijstgedeelte.

De heidegebieden zijn een stille getuige van een menselijke levenswijze die duizenden jaren heeft stand gehouden in de Kempen. De heide-economie was een recyclage-economie. Dit was de enige manier om op de arme zandgronden te overleven. Heide was bijgevolg een essentieel onderdeel in de traditionele agrarische samenleving vóór 1900. Ook andere elementen waren onderdeel van het landbouwsysteem. In de beekvalleien werden beemden als hooiland in cultuur gebracht. Houtkanten of -wallen bakenden akkers en weilanden af. Zoals de plaatselijke bossen dienden zij als houtvoorraad. Deze typische cultuurlandschappen worden steeds zeldzamer.

In het brongebied zijn twee 17de-eeuwse schansen aanwezig waar de inwoners van de omliggende dorpen zichzelf en hun vee in veiligheid konden brengen ten tijde van oorlog en plundering. De Brelaarschans met bijhorende schansvijver werd opgericht in de waterrijke gronden vlakbij de Laambeek. Nabij de vijvers van Ballewijers, langs de Slangebeek, lag de Molenschans of Balleweyerschans ingeplant.

Langs de Laambeek is de Genaderse Molen gelegen. Deze molen werd in 1250 gebouwd. De kern van het huidige gebouw dateert uit 1788. De molen bezit een zeldzaam houten bovenslagrad. Het gebouw werd in 1987-1989 grondig verbouwd en gerenoveerd tot restaurant. Ook het houten waterrad werd hersteld. Het binnenwerk is echter verdwenen. De Korenmolen langs de Roosterbeek dateert van vóór 1800. Het is een watermolen die ingericht is als woonhuis. Het gebouw is nog goed als watermolen herkenbaar en heeft nog steeds watertoevoer van de Roosterbeek. Het bovenslagrad is verwijderd, maar het sluiswerk is nog aanwezig.

Langs de Roosterbeek, ligt het kasteel Engelhof dat in oorsprong teruggaat op een landbouwenclave van de abdij van Floreffe uit de 12de eeuw. Het toenmalige landbouwdomein was gespecialiseerd in grootschalige bijen- en schapenteelt en de kweek van zoetwatervis in vijvers op de Roosterbeek. Het huidige kasteel werd gebouwd in 1903 en is gelegen in een Engelse landschapstuin met talrijke oude bomen. Ten noorden van het kasteel sluit een U-vormige hoeve aan met een door een kastanjelaar beschaduwd erf.

De steilrand van het Kempens plateau is minder uitgesproken en hierdoor minder zichtbaar in het landschap. Het landschap wordt bijzonder sterk gestructureerd door het hydrografisch stelsel, met name de insnijdingen van de Roosterbeek, Slangebeek en Laambeek in het Kempens plateau. De beken hebben dezelfde noordoost-zuidwest-oriëntatie en vormen beboste corridors die de uitgestrekte heide ten noorden en zuiden begrenzen. Op het kasteeldomein van Engelhof blijven de historische dreven als duidelijk herkenbare relicten een structurerende rol spelen. Ter hoogte van de Brelaarheide vormt de autostrade E314 een sterke visuele grens.