Beschrijving
De laat 18de-eeuwse pastorie van de Sint-Niklaasparochie te Zwijnaarde, is beschermd als monument met inbegrip van de tuin.
Waarden
Pastorie Sint-Niklaas met tuin, tuinmuur, wal en toegangspoortje naar het kerkhof, is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
artistieke waarde
De artistieke waarde van de pastorie bestaat uit het steeds zeer consequent toepassen van de meest moderne structuur, constructie, decoratie en (tuin)aanleg eigen aan de bouwperiode van het pand (van rococo tot neostijlen). Getuige niet enkel de authentiek bewaarde 18de-eeuwse interieurs maar tevens de kwaliteitsvolle herinrichtingen in de 19de eeuw.
De pastorie werd meestal opgetrokken door architecten verbonden aan de tiendenheffer (pré-Franse Revolutie) of een toonaangevende architect in de voor hun representatieve vormentaal.
De oude pastorie behield zijn binneninrichting in rococostijl met kwalitatief hoogstaand stucwerk op plafond en schouwboezem. De nieuwe pastorie bewaarde de 18de-eeuwse structuur en constructiedelen net als de trap. In de nieuwe pastorie een kwalitatief hoogstaande herinrichting uit de tweede helft van de 19de eeuw met voorgevormd stucwerk, plafondstuc, schouwmantels, binnenschrijnwerk,...
sociaal-culturele waarde
De pastorie behoort samen met de kerk en soms het klooster tot het religieuze centrum van een parochie. Samen met het gemeentehuis en de dorpsschool behoort dat religieuze centrum tot de historisch gegroeide Vlaamse dorpskern en het collectieve geheugen van de dorpsgemeenschap.
Een typisch laat 19de-eeuws / begin 20ste-eeuws fenomeen is de doelgerichte stedenbouwkundige ontwikkeling van een wijk of gehucht waarbij de kerk, pastorie, klooster en zondagsschool het centrum vormen waarrond de ontwikkeling plaatsvindt.
historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: De architectuurhistorische waarde ligt in de evolutie van de typologie van de pastorie: van éénlaags gebouw naar tweelaags gebouw rond het midden van de 18de eeuw, van 18de-eeuws dubbelhuis naar huis met T-structuur in het midden van de 19de eeuw.
De aanwezigheid van structurele oudere onderdelen - wat zeer uitzonderlijk is - wijst op een bouwgeschiedenis voorafgaand aan de momenteel zichtbare fases.
De (tuin) historische waarde ligt in de onverbrekelijke band tussen pastorie en tuin. De zelfvoorzienigheid van de pastoor uitte zich in zowel een sier- als nutstuin. De aanleg is steeds zeer representatief voor de evolutie van formele naar landschappelijke tuin welke in deze periode plaatsvindt.
Verschillende tuinen hebben wetenschappelijke waarde meer bepaald dendrologische waarde door hun bijzondere bomenbestand.
De nieuwe pastorie werd opgetrokken door Van Gastel, bouwmeester en religieus van de abdij.
Uitzonderlijk voorbeeld van een eeuwenoude omwalde pastoriesite die zeker teruggaat tot de 17de eeuwen waar belangrijke structurele en ornamentele bouwsporen bewaard bleven van de 17de eeuw tot de 19de eeuw. Representatief voorbeeld van de dubbelhuisstructuur eigen aan de 18de-eeuwse pastorie. Representatief voorbeeld en goed bewaard pastoorspad dat via een vermoedelijk 18de-eeuws poortje naar het kerkhof en de kerk leidt.
historische waarde
De historische waarde van de pastorie bestaat uit de kerkelijke verplichting aan de pastoor om na een benoeming op zijn beneficie te gaan wonen. Die verplichting wordt geconcretiseerd na het concilie van Trente waardoor in het begin van de 17de eeuw verschillende pastorieën werden gebouwd.
Na de seculiere wet van 25 september 1769 worden de pastorieën door de tiendenheffers opgericht onder druk van de politieke overheid.
De 19de-eeuwse pastorie, opgetrokken door de gemeente, is het gevolg van het Concordaat van 1801.
Pastorie gelegen in Zwijnaarde, zonder twijfel het belangrijkste bezit van de Sint-Pietersabdij van Gent. De pastorie getuigt samen met de kerk, kerkhof en kasteel van dit belang. Uitzonderlijke restanten van de oude pastorie uit de periode 1730-1736 opgetrokken onder prelatuur van abt Standaert van de Gentse Sint-Pietersabdij, mogelijk teruggaand op een ouder gebouw. Nieuwe pastorie opgetrokken in 1790 onder prelatuur van abt Seiger of Vandevelde van de Gentse Sint-Pietersabdij. De interieuraankleding van de Oude pastorij verwijst met zijn interieuraankleding naar Gent (draak) en met het monogram wellicht naar de bouwheer.