Beschermd monument van tot heden
Woning Van Wassenhove
definitieve beschermingsbesluiten: 25-09-2017 ID: 14514
Deze bescherming betreft de woning Van Wassenhove met omringende tuin, tuinmuur en oprit (het gehele perceel waarop de woning gelegen is), alsook de bijhorende cultuurgoederen.
De woning Van Wassenhove met inbegrip van de omliggende tuin met tuinmuur en oprit is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
Woning Van Wassenhove heeft een grote artistieke waarde die bekomen wordt door enerzijds het originele en vooruitstrevende, hedendaagse ontwerp van zowel het exterieur als het interieur van de woning en anderzijds door het optimaal benutten van de kwaliteiten van het zuivere materiaalgebruik, zowel in exterieur, interieur als meubelontwerp waardoor het geheel een grote eenheid en ensemblewaarde heeft. Inspelend op de niveauverschillen die het perceel vertoont, ontwerpt Lampens een architectuur met sterke plastische kwaliteiten, gekenmerkt door een getrapt profiel waardoor in het bouwvolume drie niveaus worden gecreëerd. Deze drie niveaus tonen zich in de platte daken met getrapt verloop, aflopend van west naar oost. Het open plan van Woning Van Wassenhove is opgebouwd uit drie niveaus die met elkaar in verbinding staan door trappen. De verschillende niveaus of splitlevels worden geritmeerd door de glooiingen van het terrein. Halfhoge tussenwanden bakenen de verschillende zones af. Woning Van Wassenhove voldoet volledig aan de principes van Juliaan Lampens: met 'pure' materialen als beton, hout en glas kleedt de architect de ruimte aan, overtollige details worden geweerd. De volledige woning is opgetrokken in 'verzorgd ruw gewapend beton' met een afwerking in 'béton brut' of ruw zichtbeton. De afdrukken van de horizontale beplanking geven een esthetisch effect aan het geheel. Alle verdere decoratie is afwezig. Vanaf de straat (zuidzijde) biedt de woning een gesloten uitzicht met enkel een open garage of carport waaronder zich de hoofdtoegang van de woning bevindt. Ook in het interieur zijn muren en plafond onbekleed en tonen het ruwe, gewapende beton met 'béton brut'-afwerking. De massiviteit van het beton wordt doorbroken door het gebruik van het warme hout. Als vloerbedekking kiest Lampens voor een afwerking in Rode Noorse Den (RND, ook wel grenenhout). Voor het overige meubilair (als het bureaumeubel, het bedvolume, de boekenplanken, de legplanken in de keuken en de bijhorende cultuurgoederen als de zitkrukjes) kiest Lampens resoluut voor naaldhout (RND of Oregon Pine) dat zich kenmerkt zich door zijn duidelijke groeiringen die zich, afhankelijk van de zaagrichting, tonen als duidelijk onderscheiden fijne lijnen of fraaie vlammentekeningen. Naast de glazen wand in het oosten en het hoge bandraam in het westen verlicht een centraal geplaatste, cirkelvormige koepel het bureau en de leefruimte met keuken. Bedachtzaam geplaatste lichtpunten, rechtstreeks in het plafond geplaatst zonder verdere armatuur, voorzien in bijkomende verlichting. In dit alles staat het totaalconcept, zoals besproken bij de architecturale waarde, centraal en zoekt de ontwerper in het gebruik van zuivere materialen, lichtinval en aankleding naar een aangename, overzichtelijke en warme landschappelijkheid in het gebouw.
Woning Van Wassenhove in Sint-Martens-Latem is een gaaf voorbeeld van een woning, eind jaren 1960 ontworpen door Juliaan Lampens en gebouwd tussen 1972-1974. Sinds de bouw van zijn eigen woning in 1960 ontwierp Lampens in een zeer persoonlijke, minimalistische betonarchitectuur, waardoor hij behoort tot de belangrijkste naoorlogse architecten in Vlaanderen, getuige de grote architectuurprijs van België, die hij in 1995 ontving voor zijn oeuvre. Aan dit oeuvre werden tal van publicaties, nationaal en internationaal, gewijd. In de overzichtswerken over naoorlogse architectuur in België nemen Lampens en Woning Van Wassenhove steevast een belangrijke plaats in. Het gebruik van geometrische motieven in de woning, de combinatie van onbewerkte en "eerlijke" materialen als beton, glas en hout (zowel in exterieur als interieur), het aanwenden van de esthetische kwaliteiten van het 'béton brut' en het ontbreken van alle verdere decoratie maken van Woning van Wassenhave een uitzonderlijk en representatief voorbeeld in de internationale architectuurstroming van het 'brutalisme'. Woning Van Wassenhove is een representatief, gaaf bewaard en herkenbaar voorbeeld binnen het beperkt uitgevoerde architectonische oeuvre van de ontwerper dat grotendeels bestaat uit woningen. De woning is een herkenbare bouwsteen in het oeuvre van de architect en illustreert in de verschillende fasen van ontwerp de zoektocht van Lampens in zijn toenemend gebruik van elementaire geometrische vormen als het vierkant, de cirkel en uiteindelijk ook de driehoek. In Woning Van Wassenhove krijgt elke 'ruimte' binnen het open plan uiteindelijk een eigen identiteit door zijn specifieke vormgeving: de driehoek voor de keuken, het bureaumeubel en de losse stoeltjes, het vierkant voor het bureauvolume en de cirkel voor de slaapruimte.
Een terugkerend element in het oeuvre is de dualiteit die Lampens opzoekt tussen transparantie en geslotenheid, tussen de open zichten en de beschuttende betonnen schelp, tussen het 'in huis halen' van het landschap (het idee van de tent) en het 'creëren van een eigen landschap in huis' (het idee van de grot) . Een keuze in één van beide concepten ontstaat steeds uit een grondige studie van het bouwperceel. Woning Van Wassenhove is het archetype van de 'grot', toegepast in de woningbouw. Het bouwperceel en het gebrek aan zichten en landschappelijkheid ervan zetten Lampens ertoe aan om Woning Van Wassenhove te ontwerpen als een besloten en introverte woning, in het midden van het perceel ingeplant waarbij hij het bestaande landschap respecteert en een verbondenheid zoekt met de omgeving. Lampens schuift de woning als het ware tussen de bestaande beplanting in, opgebouwd uit een wildgroei aan bomen en struiken als gewone haagbeuk, gewone esdoorn, zomereik, tweestijlige meidoorn en scherpe hulst, en vult deze volgens het bouwplan aan met klimplanten die doorheen de tijd moesten verwilderen opdat een natuurlijk groen scherm ontstond. Lampens creëert landschappelijkheid in de woning, enerzijds door de radicale toepassing van het open plan, inspelend op de niveauverschillen van het terrein. Anderzijds wordt landschappelijkheid gecreëerd door het kenmerkende materiaalgebruik van gewapend beton met 'beton brut'-afwerking, gecombineerd met hout en glas, dat doorgetrokken wordt in het interieur van de woning. Lampens ontwerpt voor Woning Van Wassenhove een totaalconcept waarbij exterieur, interieur, inkleding, vast (de keukeninrichting, de betonnen eettafel, de slaapcilinder; het bureauvolume, de kast, de sanitaire inrichting en de boekenplanken) en los meubilair (de bijhorende cultuurgoederen als de krukjes aan de eettafel en het bureau) zorgvuldig worden ontworpen. Ook de plaatsing van het vaste meubilair wordt secuur afgewogen vanuit het idee dat alles 'één beste plaats heeft'. Woning Van Wassenhave is dan ook een gaaf bewaarde getuige van dit totaalconcept. Het geheel heeft een grote ensemblewaarde en getuigt van een grote authenticiteit, mede doordat de woning tot 2012 in zijn oorspronkelijk functie bleef bestaan en vandaag ook zo bewaard wordt.
Brakelstraat 50 (Sint-Martens-Latem)
De Woning Van Wassenhove is gebouwd in 1970-1974 naar ontwerp van architect Juliaan Lampens in zijn typische betonarchitectuur of brutalisme. De opdracht kwam van de heer Van Wassenhove, die de architect de mogelijkheid bood om zijn eigenzinnige en radicale woonconcept te verwezenlijken.
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Woning Van Wassenhove [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/21133 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.