Beschrijving
Het kasteeldomein Aveschoot is beschermd als monument. De bescherming omvat het volledige domein, zijnde de omgrachte kasteelsite met aanhorigheden en toegangsdreven.
Waarden
Het kasteel Aveschoot met inbegrip van de omgrachte kasteelsite met aanhorigheden en toegangsdreven, is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
artistieke waarde, historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: :
Het 'kasteel Aveschoot', één van de best bewaard gebleven kasteeltjes van het Meetjesland en de enige bewaarde kasteelsite in de fusiegemeente Kaprijke, is een kenmerkend voorbeeld van een omgrachte kasteelsite, opklimmend tot de middeleeuwen als heerlijke verblijfplaats van de heren van Aveschoot, met waardevolle onderdelen, zoals het laat-18de-eeuwse kasteel, de 16de-eeuwse duiventoren en het bijbehorende neerhof, de voormalige paardenstallen en de personeelswoningen, het koetshuis uit het begin van de 20ste eeuw; toegankelijk via een oude omlopende dreef en lange eikendreefirit eind 18de eeuw.
De sporen van de dubbele circulaire walgrachten rondom het kasteel en de kasteelsite en de duiventoren getuigen nog van het vroegere heerlijke kasteel met residentieel karakter en het aanzien van de kasteelheren.
Het parkdomein met typisch landschapskarakter uit de 19de eeuw met gazons rond het kasteel, een grillige vijver, slingerende paden, een rozentuin, een vroegere moestuin met beschermende bakstenen muur van 1849, een ijskelder aan de walgracht. Ook de aangeplante boomsoorten, zoals moerascipres en bruine beuk aan de vijver, en kastanje zijn karakteristiek voor de 19de-eeuwse parkaanleg.
Het huidige kasteel, circa 1785 door de familie Schamp opgetrokken in Lodewijk XVI-stijl op de plaats van het oude kasteel, is een gaaf voorbeeld van classicistische architectuur. De brede gevel met symmetrische evenwichtige opbouw en typerend wit geschilderd gevelpleisterwerk sluit volledig aan bij de sobere en harmonieuze classicistische bouwstijl uit het einde van de 18de eeuw. De statige voorgevel van het volledig onderkelderde kasteel wordt horizontaal gemarkeerd door de duidelijk afgelijnde vensterregisters en lijsten en wordt voorts geritmeerd door licht uitspringende zijtraveeën en een middenrisaliet geaccentueerd door een driehoekig fronton met een rijk versierde onregelmatige oculus in late rococostijl. De eenvoudige witgeschilderde bakstenen achtergevel contrasteert sterk met de uitgewerkte stijlvolle voorgevel. De kleine aanbouw op de begane grond in de achtergevel bevat een huiskapelletje, dat in 1868 in neogotische stijl werd heringericht en voorzien van een opmerkelijk imitatiegewelf in Mariakroon.
De duiventoren is een zeldzaam bewaard en fraai voorbeeld van een duiventoren opgetrokken in traditionele baksteenarchitectuur in de 16de eeuw, gelegen bij het neerhof in de omgrachte kasteelsite. De vrijstaande vierkante duiventoren van baksteen is drie bouwlagen hoog en wordt afgedekt door een zadeldak tussen trapgevels. In de zuidelijke trapgevel is een zandstenen alliantiewapen van de familie Schamp-de Grand-Ry (18de eeuw) ingemetseld en een jaartalsteen van 1510. Binnen is de benedenverdieping overwelfd, de woonnissen of duivennesten zijn van hout tegen de binnenwanden getimmerd.
Het voormalig neerhof is een typisch voorbeeld van een kasteelhoeve ingeplant op de omgrachte kasteelsite. De hoeve is toegankelijk via een toegangshek aan bakstenen pijlers over het noordwestelijke deel van de walgracht. Het voormalige boerenhuis van één bouwlaag hoog dateert minstens uit de 18de eeuw. De muurvlechtingen in de zijgevel duiden op een oudere kern. Binnenshuis bleef de samengestelde balklaag met onder andere twee zware versierde moerbalken en één haard met versierde schouwlijst bewaard. Het ruime aanleunende woonhuis van twee bouwlagen hoog onder een zadeldak tussen vernieuwde zijtrapgevels is een verbouwing van de vroegere paardenstallen. De bakstenen gevels zijn net als de andere dienstgebouwen rood geschilderd, tegen de voorgevel staat een rond traptorentje onder een leien spits. De typische bijbehorende dwarsschuur met in het dak verhoogde schuurpoort is afgedekt met een pannen zadeldak tussen later aangebrachte zijtrapgevels, blijkens de bouwnaden in de zijgevels. Sporen van muurvlechtingen in de zijgevels wijzen op een oudere kern.
Het voormalige koetshuis in eclectische stijl met voornamelijk neorenaissancistische inspiratie dateert uit het begin van de 20ste eeuw. De huidige woning geeft nog de geest weer van de vroegere functionele architectuur. De voorgevel wordt geritmeerd door een rondboogarcade van drie poorttraveeën aangebracht in traveenissen met aflijnende tandlijsten. In het opvallend uitgewerkt centraal dakvenster met trapgevel is het familiewapenschild met spreuk "GALICA Y LEON" van de bouwheer graaf d' Alcantara afgebeeld.
Ten oosten van kasteel en neerhof, lage rechthoekige en roodgeverfde bouw van elf traveeën en één bouwlaag met de vroegere personeelswoningen en stallen onder doorlopend zadeldak met pannen met dakkapellen, tussen later aangebrachte zijtrapgevels. Tegen de eerste travee staat een ijzeren hondenren.
De twee bouwlagen hoge hovenierswoning met aangebouwde gebogen gevelserre is in harmonie met de andere dienstgebouwen, rood geschilderd. Bijzonder is het decoratieve houtwerk van de grote overstek van het pseudo-fronton boven de middentravee van de voor- en achtergevel en de uitgesneden windveren. Het uitgewerkte houtwerk en detailafwerking verlenen het gebouwtje een pittoresk chalet-achtig accent.