erfgoedobject

Burgerhuizen in neoclassicistische stijl

bouwkundig element
ID
303784
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/303784

Juridische gevolgen

Beschrijving

Vier burgerhuizen in neoclassicistische stijl, die deel uitmaken van een ruimer vastgoedcomplex van negen panden op de hoek van Ballaarstraat en Boudewijnsstraat, in 1888-1894 in drie fasen gebouwd in opdracht van Bernard De Pooter. Als eerste kwamen in 1888 het afgeschuinde winkelpand op de hoek (Boudewijnsstraat 76) en de twee aanpalende burgerhuizen (Ballaarstraat 68 en Boudewijnsstraat 74) tot stand. Daarvan is enkel Boudewijnsstraat 74 nog vrij intact: het tweelingpand in de Ballaarstraat brandde volledig uit tijdens de Duitse beschietingen van 7 tot 9 oktober 1914 en werd in gewijzigde vorm heropgebouwd; ook het winkelpand onderging beperkte aanpassingen. In 1889 volgde de bouw van de aanpalende tweelingpanden Ballaarstraat 70 en Boudewijnsstraat 72, die beide intact bewaard bleven. Als laatste werden in 1894 nog vier burgerhuizen toegevoegd, twee aan twee gekoppeld aan beide zijden (Ballaarstraat 72-74 en Boudewijnsstraat 68-70). Daarvan is enkel Ballaarstraat 72 op het schrijnwerk na intact. Het complex is een representatief voorbeeld van de oorspronkelijke neoclassicistische bebouwing in deze wijk, die grotendeels uit de jaren 1880 en 1890 dateert.

Bernard De Pooter ontwikkelde tijdens het laatste kwart van de 19de eeuw en de vroege jaren 1900 belangrijke vastgoedactiviteiten in de nieuwe verkavelde wijken van Antwerpen, met name in de Ballaarstraat en aanpalende straten waar hij zelf gevestigd was. Of het hier een aannemer betreft die deze bouwprojecten voor eigen rekening uitvoerde, dan wel een investeerder in vastgoed, valt niet op te maken uit de bouwdossiers, evenmin wie het ontwerp voor de panden leverde.

Met een gevelbreedte van drie traveeën en een volume van drie bouwlagen onder zadeldak, behoren de burgerhuizen alle tot eenzelfde type. De vier oudste panden (cf. Boudewijnsstraat 74, Ballaarstraat 70 en Boudewijnsstraat 72) beschikken over een volwaardig souterrain, daar waar de vier jongste (zie Ballaarstraat 72) gewoon onderkelderd is. Van elk van de drie types gevelontwerpen, is minstens één exemplaar (vrijwel) intact. De bepleisterde en beschilderde lijstgevels met bossage of schijnvoegen op de begane grond, rusten op een plint uit blauwe hardsteen. Horizontaal geleed door waterlijsten en kordonvormende lekdrempels, legt de compositie telkens de klemtoon op de middenas. Deze wordt op de eerste verdieping gemarkeerd door een balkon met consoles en ijzeren leuning. Verder beantwoorden de opstanden aan een regelmatig ordonnantieschema, met registers van rechthoekige deur- en vensteropeningen. Een klassiek hoofdgestel met al of niet gekorniste houten kroonlijst op klossen en tandlijst vormt de gevelbeëindiging.

Boudewijnsstraat 74 wordt gekenmerkt door een deurentablement met diamantkop en bovenlicht, en een middenrisaliet met vensterentablementen en een sluitsteen. Het houten schrijnwerk van de inkomdeur en venster is bewaard, evenals de gietijzeren voetschraper; het souterrain werd verbouwd tot garage. Het tweelingpand Ballaarstraat 68 is volkomen gewijzigd. Het winkelpand Boudewijnsstraat 76 dat tot deze bouwfase behoort omvat drie bouwlagen en zes traveeën, de afgeschuinde hoektravee gemarkeerd door een rondboogdeur en een balkon met smeedijzeren borstwering. Geritmeerd door pilasters, wordt de opstand belijnd door schijnvoegen op de begane grond en een klassiek hoofdgestel. Het pand werd verhoogd met een pseudo-mansarde en de winkelramen in houten omlijsting zijn verwijderd.

De tweelingpanden Ballaarstraat 70 en Boudewijnsstraat 72 hebben een deurentablement met cartouche en bovenlicht, en onderscheiden zich door een stucdecor met geriemde vensteromlijstingen, diamantkoppen, metopen, een vensterentablement in de middenas en consoles met wortelmotief onder de kroonlijst. Van beide panden is het houten schrijnwerk van inkomdeuren en vensters bewaard, evenals de smeedijzeren keldertralies en parapetten en de gietijzeren voetschrapers; behouden jaloeziekapjes in Boudewijnstraat 72.

Eenvoudiger van opzet wordt Ballaarstraat 74 vooral gekenmerkt door een geblokt middenrisaliet, en onderdorpels op de tweede verdieping. Het schrijnwerk is vernieuwd. Van Ballaarstraat 76 is de gevelbepleistering vernieuwd en het balkon verwijderd; bewwarde houten deur. Van Boudewijnsstraat 70 zijn balkonborstwering en schijnwerk vernieuwd, van Boudewijnsstraat 68 de gevelbepleistering en het schrijnwerk.

De rijwoningen beantwoorden aan het klassieke type van het burgerhuis, dat uit een hoofdvolume en een smalle achterbouw in entresol bestaat, ontsloten door de zijdelings ingeplante inkom- en traphal.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 1888#1516 (Ballaarstraat 68, Boudewijnsstraat 74-76), 1889#156 (Ballaarstraat 70, Boudewijnsstraat 72) en 1894#1744 (Ballaarstraat 72-74, Boudewijnsstraat 68-70).

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Burgerhuizen in neoclassicistische stijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/303784 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.