is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Parochiekerk Sint-Adriaan
Deze vaststelling is geldig sinds
Centraal op het plein gelegen kerk, eertijds met omringend, ommuurd kerkhof, dat werd opgeheven in 1968 en vervangen door groenaanplantingen.
De oorsprong van de parochie is vrij duister; in 1365 zou er wel een kapel bestaan hebben die door de bisschop van Kamerijk in dat jaar werd geschonken aan de prelaat van Tongerlo. Deze kapel, vermoedelijk een bescheiden gebouw aan het dorpsplein, brandde af in 1587 en werd heropgebouwd in 1610 op het huidige dorpsplein.
In 1816 werd landmeter Dillen (Aarschot) belast met de bouw van een nieuwe kerk. Oorspronkelijk was het de bedoeling de oude kerk volledig af te breken, maar uiteindelijk bleef het koor van de vroegere kapel bewaard omwille van financiële redenen. Een ongesigneerd plan uit deze periode, bewaard in het provinciaal archief, betreft enkel de bouw van de nieuwe toren met links de "vont" (doopkapel) en rechts een "griefplaats" (bergplaats); op het gemeentearchief bleven naar verluidt ook de gelijktijdige plannen voor de bouw van het schip bewaard; in 1860-1861 naar ontwerp van J. Van Gastel (zie arduinen gedenksteen in de zuidzijde van de westgevel), bestaande kerk vergroot met een nieuw koor en transept, ingetekend op het kadaster in 1862; tezelfdertijd werden herstellingswerken uitgevoerd aan de toren.
Eénbeukige kerk met neoromaanse reminiscenties; de plattegrond vertoont een tussen doopkapel en bergruimte ingebouwde westtoren, een schip van vier traveeën, een uitspringend transept van één travee met vlakke sluiting en een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting; bergruimte ten noorden, sacristie ten zuiden.
Toren met versneden, op elkaar gestelde steunberen en vier geledingen onder ingesnoerde naaldspits; bovenste geleding gemarkeerd door gekoppelde rondbogige galmgaten, zandstenen hoekblokken en steigergaten. Overigens vrij homogene baksteenbouw doch met verschillend coloriet, verwijzend naar de diverse bouwfasen, onder leien bedaking; geritmeerd door eenvoudige steunberen en aflijnende, al dan niet klimmende boogfriezen; de rondbogige muuropeningen hebben uitgewerkt Florentijns maaswerk in het koor en varianten hierop in de bredere dito vensters van transept, schip en westgevel, tussenzuiltjes van bepleisterde baksteen.
Bepleisterd en beschilderd interieur met gedrukte pseudo-kruisribgewelven tussen gordelbogen met medaillonversiering opgevangen door eenvoudige pilasters; straalgewelf op fijne schalken in de koorsluiting. Oorspronkelijke polychrome 19de-eeuwse beschildering verdwenen.
Meubilair: oorspronkelijk retabelaltaar naar ontwerp van architect P. Roemaat van circa 1899, witte steen, bovengedeelte heden weggehaald; zijaltaren toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw (noord) en Heilige Anna (zuid), gemarmerd hout, midden 19de eeuw. Koorgestoelte, eik, tweede kwart van de 19de eeuw. Neoclassicistische lambrisering met medaillons van Petrus en Paulus, eik, 1840. Kuip van de preekstoel, eik, 1822. Eiken biechtstoelen, bekroning verdwenen, derde kwart 19de eeuw. Orgelkast afkomstig van de minderbroeders van Herentals. 15de-eeuws doopvont op voet uit het eerste kwart van de 17de eeuw.
19de-eeuwse glasramen in het koor, in schip en transept glasramen gedateerd 1931 en 1932
Bron: KENNES H. & STEYAERT R. 2000: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Westerlo, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Is deel van
J. Verlooyplein
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Adriaan [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/41056 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.