erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Mattheus

bouwkundig element
ID
41076
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/41076

Juridische gevolgen

Beschrijving

Neogotische kruisbasiliek met aansluitende pastorietuin ten oosten en pastorie ten noordoosten, gelegen langs de straat. Tegen de westgevel fraai ijzeren kruis met evangelistentekens, afkomstig van het voormalige kerkhof. Heilig Hartbeeld tegen de zuidelijke transeptarm en Lourdesgrot ten noordwesten van de kerk.

Historiek

Gegevens over het bouwjaar van de oudste kerk zijn onbekend. Uit een akte van begin 16de eeuw blijkt dat de toenmalige kerk een toren en koor bezat en dat het schip in zeer slechte staat verkeerde; de muren waren van steen en bereikten een hoogte van circa 5,4 meter; het strodak rustte op een houten gebint dat eveneens in zeer slechte staat was. In 1524 werd een nieuw schip gebouwd, terwijl de oude toren en het koor bewaard bleven. Het schip werd opgetrokken uit typisch streekeigen materiaal, met name de bruine ijzerzandsteen uit de Demer- en Netevallei. Deze kerk bevond zich ten noorden van de huidige pastorie (nummer 117) en werd gesloopt begin 20ste eeuw, na de bouw van een nieuwe kerk naar ontwerp van de provinciale architect P.J. Taeymans van 1894.

De neogotische kerk kreeg een totaal nieuwe inplanting ten zuidwesten van de pastorie, met als gevolg dat de vroegere achtergevel van de pastorie de voorgevel werd; hiervoor werd de deur in de achtergevel, zijde oud kerkhof, dichtgemetseld en aan de andere zijde werd een nieuwe deur gekapt. Omdat het meubilair van de oude kerk wegens het grote stijlverschil hier niet paste, werden preekstoel en communiebank verkocht aan het Museum voor Oudheden in Antwerpen, naderhand overgedragen aan het Vleeshuis.

Beschrijving

De plattegrond van de neogotische kruisbasiliek vertoont een in de zuidwesthoek ingebouwde westtoren, een driebeukig schip van vier traveeën, een niet uitspringend transept van één travee met vlakke sluiting en een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting. Sacristie en bergruimte in respectievelijk de zuidoostelijke en zuidwestelijke oksel van koor en transept. Rechthoekige doopkapel tegen de noordelijke zijbeuk.

Vierkante westtoren met versneden op elkaar gestelde steunberen en vier geledingen onder ingesnoerde, leien naaldspits; bovenste geleding gemarkeerd door gekoppelde spitsbogige galmgaten en zandstenen steigergaten. Westelijke puntgevel van schip met verdiepte, korfbogige toegangspoort, bekronende nis met Onze-Lieve-Vrouwebeeld en spitsboogvenster; de nagenoeg onleesbare gevelsteen links van de toegang verwijst naar architect P.J. Taeymans. Overigens homogene baksteenbouw onder leien zadel- en lessenaarsdaken, geritmeerd door eenvoudige steunberen, spitsbogige muuropeningen en aflijnende baksteenfriezen.

Interieur

Interieur met rijzige opstand en contrasterend materiaalgebruik van bakstenen wanden en bepleisterde en beschilderde structurele elementen. Geprofileerde spitsbogige scheiboogarcade tussn dito kapiteelloze schalken die doorlopen in de eveneens bepleisterde gewelfribben van de kruisribgewelven met zorgvuldig gemetste gewelfkappen. Per travee dunne kordonlijst op halve hoogte en spitsbogig bovenlicht. Dezelfde overwelving in de zijbeuken en transept. Straalgewelf in de koorsluiting.

Mobilair

Meubilair: neogotisch hoofdaltaar met gepolychromeerd passieretabel, eik, Antwerps werk van circa 1520, gerestaureerd in 1866 door J.J. Ducaju; neogotisch Sint-Mattheusaltaar in zuidelijke zijbeuk met gepolychromeerd Sint-Mattheusretabel met taferelen uit het leven van Sint-Mattheus, tweede kwart 16de eeuw; bewaarde delen van een neogotische preekstoel; neogotische biechtstoelen.

Muurschildering boven het Onze-Lieve-Vrouwaltaar in de noordelijke zijbeuk: Kroning van Onze-Lieve-Vrouw door K. Flimmers, gedateerd 1943.

Glasraam in koor met voorstelling van de Heilige Mattheüs, gedateerd 1899; in de sacristie bleven vier medaillons met gebrandschilderd glas, 1632 gedateerd, bewaard, vermoedelijk afkomstig uit de oude kerk.

Plaasteren kruisweg, gedateerd 1900.

  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Monumenten en Landschappen Brussel, Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, Plannen, nummers 1626-1629.
  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumentenzorg Antwerpen, Monumenten en Landschappen, Beschermingsdossier A/0593.
  • Kadaster Antwerpen, Mutatieregisters Hulshout, schetsen, 1904/1.
  • Provinciaal Archief Antwerpen, Kerken, plannen K 13, Hulshout.
  • JANSEN J., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Antwerpen. Kanton Westerlo, Brussel-Antwerpen, 1975, p. 20-21.
  • NESTOR L., Hulshout, ons lieflijk dorpje,s.l., 1987, p. 27-43.

Bron: KENNES H. & STEYAERT R. 2000: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Westerlo, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Mattheus [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/41076 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.