Georiënteerde gotische en neogotische kerk toegewijd aan Sint-Jan de Doper, opklimmend tot 15de of 16de eeuw, in de 17de eeuw uitgebreid met een hoger opgetrokken schip, in 1927-1928 naar ontwerp van F. Vandendael (Leuven) in samenwerking met R. Lemaire vergroot met zijbeuken en een portaal en in 1932 voorzien van fraaie glas-in-loodramen door E. Yoors. Met aanplantingen en graspartijen omringd gebouw -eertijds het kerkhof- waarin in 1988 een Lourdesgrot van kasseien en in 1993 een modern, koperen Heilig Hartbeeld werden opgericht.

HISTORIEK

Op 25 maart 1347 verleende de bisschop van Luik Engelbertus de toelating tot de stichting van een kapelanij met kerkhof in de Straat. Vanaf nu konden er in de kapel goddelijke diensten worden gecelebreerd en mocht er, mits toestemming van de rector van de Sint-Michielskerk, op het kerkhof worden begraven. In 1927 werd de kapelanij van de moederparochie afgescheiden en erkend als zelfstandige parochie. De kapel werd onmiddellijk vergroot en op 4 september 1928 plechtig heringewijd. Resten van graven op de Kapelakker, ontdekt tijdens de uitbreidingswerken, zouden erop kunnen wijzen dat de Sint-Janskapel een tijd als een "kapel van respijt" heeft gefungeerd, waar ongedoopte kinderen en abortieve foetussen postuum werden gedoopt en in gewijde grond begraven. Het was ook een belangrijke bedevaartkapel.

Over de oprichting van de eerste kapel aan de Straat ter ere van Sint-Jan tasten we voorlopig nog in het duister. Vermoedelijk eind 12de eeuw, zeker begin 13de eeuw bestond er een houten en lemen kapelletje, dat in de 15de of 16de eeuw vervangen werd door een éénbeukige stenen constructie van 19,5 x 6 meter met sacristie achter het koor. De kleine gotische kapel, het huidige koor, werd in de 17de eeuw samen met de toen aangebouwde middenbeuk van een bepleisterd tongewelf voorzien. Het grote spitsboogvenster boven de toenmalige ingang werd in 1831 dichtgemetseld. In 1858 werd de kapel door de bliksem getroffen en in 1884 het torentje vernieuwd.

BESCHRIJVING

De plattegrond ontvouwt een driebeukig schip van vier traveeën met loodrecht aangebouwde zijbeukkapellen, een voorgezet portaal met flankerende driekwartronde traptoren onder kegeldak en een vijfzijdige doopkapel - heden Mariakapel - ter hoogte van de eerste linker travee, voorts een koor van drie rechte traveeën met later bijgebouwde sacristie en berging en een driezijdige sluiting.

Bakstenen constructie met schaars gebruik van natuursteen onder leien zadel- en lessenaarsdaken; dakruiter met opengewerkte houten klokkenstoel, ingesnoerde naaldspits en smeedijzeren kruis boven de eerste travee van het schip; apsis met gelijkaardig kruis. Combinatie van lijst- en puntgevels, eerstgenoemde met aflijnende muizentand, laatstgenoemde met vlechtingen, aandak en schouderstukken, per travee geritmeerd door middel van versneden steunberen.

Portaal met korfboogpoort in geprofileerde bakstenen omlijsting, waarboven nis met witstenen beeld van Sint-Jan de Doper en gevelsteen met inscriptie: "1926 hulde en dank 1951/ aan Z.E.H. L. Tubax/ stichter en herder". In 1927-1928 gerestaureerde westgevel met oculi en wijzerplaat. Zijbeuken met grote, met baksteen omlijste rondboogvensters op schuin aflopende lekdrempels van natuursteen of simili. Tot de 15de of 16de eeuw opklimmende gotische spitsboogvensters in het koor met bakstenen omlijsting, dito Y-tracering en lekdrempels.

Interieur

Bepleisterd en beschilderd interieur met spitse scheibogenarcades op vierkante zuilen met dekplaat en sokkel. Middenbeuk en koor met spitse tongewelven, gordelbogen op consooltjes en dwarse verbindingen met medaillons op de snijpunten, opklimmend tot de 17de eeuw.

Mobilair: Schilderijen: op paneel, Prediking van Johannes in de woestijn, Vlaamse School, 16de eeuw; op doek, Doop van Jezus in de Jordaan, Grangé, 1729 (beide in het koor).

Beeldhouwwerk: gepolychromeerd houten beeld van Heilige Apollonia, 15de eeuw. Gedecapeerde houten beelden van Onze-Lieve-Vrouw met Kind, 16de eeuw; Heilige Johannes de Doper, 1525; Heilige Vrouw, eerste helft van de 16de eeuw; Heilige Anna, 16de eeuw; Heilige Brigitta van Ierland, 17de eeuw. Houten reliëfbustes van Heilige Elisabeth en Heilige Zacharias, circa 1700. Houten beelden van Engel, 18de eeuw, en Heilige Johannes de Doper, 19de eeuw; gepolychromeerd houten reliëf, Hoofd van Sint-Jan in disco, 19de eeuw.

Meubilair: Marmeren hoofdaltaar naar ontwerp van J. Ritzen (zie plannen Provinciaal Archief Antwerpen), circa 1930. Natuurstenen doopvont door R. Lemaire met koperwerk door H. Holemans. Gebeeldhouwde communiebank in renaissancestijl, 1684.

Varia: alle glas-in-loodramen in koor (vijf), zijbeuken (zeven) en zijkapel (drie), alsook de drie medaillons in de voorgevel, door E. Yoors, 1930-1931, met ijzeren harnas.