"Brouwerij Den Arend" of "brouwerij Louwaege" met brouwershuis en achterliggende brouwerij. Vormt een beeldbepalend geheel samen met de herberg "Den Arend". De beide gebouwen zijn ook historisch verbonden.
Voor het straatbeeld van de Markt zijn het brouwershuis met links poortgebouw van de brouwerij uit het midden van de 20ste eeuw en de hoge schoorsteen op het achterliggende brouwerij-erf beeldbepalend. Voor het straatbeeld van de Torhoutstraat zijn een loods uit het midden van de 20ste eeuw en de mouttoren beeldbepalend.

Geschiedenis van de site

Begin 19de eeuw zijn er een zestal brouwerijen te Kortemark. In 1712 zou er reeds bier gebrouwen zijn op de Markt (zie literatuur). Het "Manschepe bouck van de heerlijkheid Wijnendale" van 1774 beeldt het "Leen synde een herberge int dorp" af: de herberg op de hoek met de Torhoutstraat met boomgaard, tuin en vermoedelijk reeds de brouwerij op hetzelfde omwalde perceel (onderhavige site). Op de Ferrariskaart (1770-1778) een onduidelijke weergave van bebouwing op de site. Op het primitief kadasterplan (circa 1828) bestaat de brouwerijsite uit twee delen: op de plaats van huidig woonhuis, weergave van een vrijstaand woonhuis en op de plaats van de huidige brouwerij, weergave van een brouwerij en gebouw, horend bij woonhuis op de hoek van Markt en Torhoutstraat (huidig café "Den Arend"). Eigenaar voor de site op de hoek (herberg "DEN AREND" met brouwerij op plaats van huidige brouwerij) is Ignace Vandewiele, rentenier te Handzame. Eigenaar voor het woonhuis op de plaats van het huidige brouwershuis is W. Vandebussche uit Ardooie. Op dat moment is de herberg een boomgaard gelegen.

Bouw van een vrijstaand woonhuis in de tuin van de brouwerij (langsheen de Torhoutstraat) in 1835 (schets niet bewaard). Vergroting van de brouwerij in 1849 (schets 1858/3), haaks achter het huidige brouwershuis. Bij de mutatie van 1878 vormen huidig woonhuis en brouwerij voor het eerst één geheel in handen van Desiderius Bonte, brouwer te Kortemark. De mutatiestaat van 1878 vermeldt een vergroting van het huis ("plus de 3 ans"), een nieuw 'landgebouw' in de tuin achter het huis en een vergroting van 'brouwerij en plaats' ("plus de 15 ans"). Een notarisakte van 1878 noteert de verkoop van brouwerij en herberg "Den Arend" aan Placidus-Jacobus Louwaege, brouwer te Kortemark. De mutatie van 1888 toont een vergroting van het woonhuis en een vergroting van de brouwerij naar L-vormig volume ("plus de 3 ans"). Een krantenartikel van 2000 plaatst de verhuis van brouwer Placide van Noordschote (Lo-Reninge) naar Kortemark echter in 1877. De familie Louwaege bezit ook tientallen herbergen die vanuit de brouwerij bevoorraad worden. In 1889 wordt het woonhuis uitgebreid met een achterliggende broeikas (schets 1890/7). In 1893 wordt het woonhuis vergroot met een linkertravee zodat het huis de hele breedte van het perceel inneemt (schets 1894/10). Het perceel met de brouwerij blijft wel L-vormig naar de straat toelopen, zodat daar een toegang blijft. In 1896 (schets 1897/14) wordt de brouwerij verbouwd: de functie van "suikerdroogerij" wordt toegevoegd en voor het eerst is ook sprake van "stoombrouwerij" in plaats van "brouwerij". Een aantal gebouwen aan het begin van de Torhoutstraat behoren ook al tot de site. In 1910 (schets 1911/10) wordt de woning aan de achterzijde uitgebreid en wordt de voorgevel tot op de rooilijn geplaatst. Deze laatste situatie komt nog overeen met het actueel kadasterplan en is een weinig precieze manier om de twee vooruitspringende volumes links en rechts waartussen voortuintje op te tekenen. Het huidige vooraanzicht van het brouwershuis (gevel en bedakingen) dateert dus waarschijnlijk uit deze bouwfase. Prentbriefkaarten voor de Eerste Wereldoorlog tonen reeds het huidige grondplan en gevel, het gebouw is echter nog afgedekt door een pannen zadeldak. Wellicht na een gedeeltelijke vernietiging van het huis tijdens de Eerste Wereldoorlog krijgt het huis het huidige mansardedak. In 1939 wordt de brouwerij (eigenaar is de Kortemarkse Vennootschap Louwaege gebroeders) opnieuw uitgebreid onder meer met de fabrieksschoorsteen op het erf tussen brouwershuis en brouwerij. Vergroting van de brouwerij in 1953 (nog steeds "stoombrouwerij").

Beschrijving van de site

Aan de straatzijde: brouwershuis in kern minimaal reeds weergegeven op primitief kadasterplan van circa 1828. Opeenvolgende vergrotingen circa 1875, 1887 en 1893. Circa 1910 wordt de woning achteraan uitgebreid. Wellicht dateert de huidige voorgevel met de twee vooruitspringende volumes ook van deze bouwfase. De bedaking en de neoclassicistische cementering wordt wellicht gewijzigd na de Eerste Wereldoorlog.

Dubbelhuis van vijf traveeën onder mansardedak (afgeronde leien en blauwe mechanische pannen), links en rechts geflankeerd door telkens twee traveeën onder zadeldak (leien, dit is een bewaarde dakenstructuur van voor de Eerste Wereldoorlog) met vooruitspringend risaliet oplopend in trapgevel. Het mansardedak heeft centraal een dakkapel onder rondbogig fronton (sierelementen verwijderd), geflankeerd door kleine rondbogige houten dakkapelletjes.

Gecementeerde lijstgevel boven blauwhardstenen plint (voetenschraper) en afgelijnd door verzorgde kroonlijst. De cementering en de witgeschilderde kroonlijst op klossen bij het centrale gedeelte zijn gewijzigd na de Eerste Wereldoorlog. Uitgesproken horizontale belijning: begane grond met imitatievoegen en diamantkoppen, doorgetrokken onderdorpels, sierlijsten ter hoogte van de bovenlichten van de bovenvensters. Rechthoekige muuropeningen in een geriemde geprofileerde omlijsting met verzorgde sluitstenen.

De risalieten bewaren vermoedelijk de vooroorlogse, eenvoudiger neoclassicistische cementering, eenvoudige kroonlijst op blokken, lager dan de kroonlijst van het centrale gedeelte. Getoogde muuropeningen in een geriemde omlijsting, bij de bovenvensters met sluitsteen, op de begane grond met bewaarde luikduimen (links zijn de vensters op de begane grond vervangen door garagepoort). In de geveltoppen, oculus. Trapgevels bekroond met smeedijzeren sierelementen. Bewaard witgeschilderd houtwerk met T-indeling. De vensters van het linkerrisaliet met grote roedeverdeling zijn mogelijk nog vooroorlogs. Bewaarde beglaasde paneeldeur met smeedijzeren hekwerk.

Voortuintje tussen de risalieten afgesloten met ijzeren hekwerk tussen ijzeren pijlers, toegangshekken tussen blauwhardstenen pijlers.
Bij de achtergevel is de oude bedaking van zadeldak (blauwe mechanische pannen, witgeschilderde goot) volledig bewaard. Rechterzijgevel en achtergevel in rode baksteen, achtergevel echter roodgeschilderd met dito witte voegen. Getoogde muuropeningen met bewaard houtwerk met T-indeling met grote roedeverdeling. Rechts in achtergevel, opkamertravee, kelderraampje met diefijzers. Tegen de achtergevel, aanbouw uit de eerste helft van de 20ste eeuw onder plat dak, bovenverdieping uitgewerkt als loggia met karakteristieke betegeling.

Interieur: op 08/08/2007 slechts aantal bewaarde elementen na eerdere ontmanteling. Centrale gang met bewaarde lambrisering, trap uit het eerste kwart van de 20ste eeuw, verzorgde trappaal en trapspijlen. Voorts enfilade van salons: deels bewaarde plankenvloeren, deels bewaarde binnendeuren, één bewaarde schouw met ingewerkte brandkast. Bewaard stucwerk van schouwboezem en plafonds. Op de verdieping bewaarde brede plankenvloeren. Bewaarde dakconstructie van getelmerkte stapelgebinten.

Rechts van het huis, gekasseide erfoprit naar de achterliggende brouwerijgebouwen.
Het brouwerserf wordt gekenmerkt door een imposante schoorsteen van circa 1939. Voorts een aantal gebouwen uit het tweede en derde kwart van de 20ste eeuw.

Hoge, geringde bakstenen schoorsteen. Achter deze schoorsteen is een nutsgebouw van twee bouwlagen onder plat dak bewaard, daterend uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Achter de schoorsteen tevens restant van gebouw en vierkante schoorsteen (deels ingekort), vermoedelijk te linken met mutatie van 1897 (dan wordt de functie van "suikerdroogerij" toegevoegd en wordt de brouwerij "stoombrouwerij").

De brouwerij is geëvolueerd uit een brouwerij en nutsgebouw dat reeds weergegeven is op het primitief kadasterplan van circa 1828. Opeenvolgende verbouwingen en uitbreidingen in 1863, 1885, 1894, 1939 en 1953.

Op de Markt, links van het brouwershuis: poortgebouw naar de brouwerij, dateert uit het midden van de 20ste eeuw. Langgestrekt volume van twee bouwlagen onder plat dak, haaks op de straat, loopt door op het achtererf van de brouwerswoning. Betonskeletstructuur met parement van rode baksteen.

Straatgevel: blauwhardstenen plint, de belijning van de plint loopt door in de omlijsting van de poort. Uitkragende bovenverdieping met markerende vensterpartij (ijzeren roedeverdeling) en vlaggenmasten. Schamppalen ter hoogte van de poortdoorgang. Op het achtererf is deze loods ingedeeld in kleine nutsgebouwen, hier is een oud bakstenen fornuis of vuurhaard waarvan de ketel werd verwijderd, bewaard.

Torhoutstraat: loods uit het midden van de 20ste eeuw, verdubbeld met gelijkaardige loods op het brouwerserf achter het brouwershuis. Betonskeletstructuur ingevuld met rode baksteen, zadeldak (ijzeren spanten). In de tweede bouwlaag markerende raampartijen met ijzeren roedeverdeling. Geveltop: blindnissen en aflijning door oplopende baksteenbanden. Poortdoorgang met schamppalen.

Bij deze laatste loods sluit rechts in de Torhoutstraat een huis met vernieuwd parement doch oudere kern aan, teruggaand op op de herberg "De nieuwe Kuiperij". De zadelbedaking (Vlaamse pannen) met dakschild aan de linkerzijde gaat wellicht terug op de 19de eeuw. Binnenin zijn een kamer met beglaasde deur met geometrische roedeverdeling en een 19de-eeuwse trap bewaard. Links hiervan stond vroeger ook de herberg "D' Hoope".
Meer naar achter op het terrein van de brouwerij, mouteest, vermoedelijk daterend uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Vrij hoog roodbakstenen gebouw onder plat dak, verspringende borstwering. Boven deze constructie toornt een ronde schoorsteen met verzorgd metselwerk en met markerende metalen kap (roterend), een zogenaamde 'gek' of 'zot'. De machines en inboedel van de brouwerij zijn volledig uitgebroken.