Inventaris

Esenstraat 8 (Kortemark)
Hoeve waarvan enkel het boerenhuis bewaard is. Bepalend voor kerkomgeving (ten westen van het koor). De geïncorporeerde voormalige stalling en schuur zijn heden omgevormd tot garages. Het woonhuis wordt volgens kadaster in 1839 opgetrokken door de Zarrense herbergier Petrus Rommelaere en in 1870 door dezelfde familie uitgebreid met een aanpalend landgebouw ten noorden. Gezien de bouwkenmerken dateert het gebouw waarschijnlijk eerder uit de wederopbouwperiode van de jaren 1920.

Groenestraat 7 (Kortemark)
Boerenhuis van vroegere molenaarshoeve bij de site van de verdwenen "Abeelemolen". Als dusdanig reeds aangeduid als aan de straat gelegen site met L-vormige opstelling ten noorden van de staakmolen, op het primitief kadasterplan (circa 1829) (zie illustratie) en op de Atlas der Buurtwegen (circa 1844).

Handzameplein 11 (Kortemark)
Herenhuis met imposante achterliggende bedrijfsgebouwen. Voormalig gemeentehuis/ herberg met achterliggende brouwerij. Eerste weergave op de Ferrariskaart (1770-1778), namelijk bebouwing op plaats van huidig woonhuis en achterliggende bebouwing gevat in een vierkante omwalling. Op het primitief kadasterplan (circa 1829) is huidig woonhuis opgetekend samen met drie achterliggende vrijstaande gebouwen binnen een driezijdige omwalling.

Handzameplein 27 (Kortemark)
Vrijstaand woonhuis op hoek met Werkenstraat. Op de Ferrariskaart (1770-1778) is er reeds bebouwing opgetekend op deze plaats. Het pand is opgenomen in een herbergenlijst van 1779 en wordt omschreven als "considerabel huys" waar een "wijn- en brandewijncantine" wordt gehouden.

Handzameplein 3 (Kortemark)
Halfvrijstaande woning daterend van vóór 1829. Eerste weergave op het primitief kadasterplan (circa 1829). Volgens een kadastermutatie worden de achterliggende nutsgebouwen in 1881 uitgebreid. Ondertussen is het pand eigendom geworden van brouwer Van Middelem-Vanhonsebrouck. Op een foto van 1905 is de woning afgebeeld met een bakstenen gevel waarin vensters met een gepleisterde omlijsting en paneeldeur in een natuurstenen omlijsting bekroond door een fronton.

Handzameplein 9-10 (Kortemark)
Eenheidsbebouwing van twee woonhuizen. Heden café "Piccolo" en "De Kastart". Beide panden zijn reeds weergegeven op het primitief kadasterplan (circa 1829) als afzonderlijke woonhuizen eigendom van landbouwer Crevits uit Woumen (Diksmuide). Bij een kadastermutatie van 1871 zijn de panden verkocht aan de Handzaamse brouwer Van Middelem-Vanhonsebrouck. Volgens deze mutatie worden in dat jaar de achterliggende nutsgebouwen bijgebouwd.

Handzamestraat 158-160 (Kortemark)
Samenstel van lage dorpswoningen die oorspronkelijk eenheidsbebouwing vormden met nummer 156 (heden met nieuw parement). Voortuinen afgezoomd met ligustrumhagen. Het linker pand (nummer 160) is door middel van gele baksteen "1811" gedateerd in de linker zijgevel.

Handzamestraat 180 (Kortemark)
Burgerhuis, in kern daterend van vóór 1829 en volgens het kadaster opgesplitst tot tweewoonst in 1895. Heden is enkel het linker pand bewaard, bestaande uit een hoofdvolume van drie traveeën en tweeënhalve bouwlaag en een lager aangebouwd volume van twee traveeën en twee bouwlagen.

Handzamestraat 4 (Kortemark)
Eclectisch burgerhuis, volgens het kadaster gebouwd in 1845 door Alexander Vincentius Tack, secretaris te Kortemark ("huis en plaats: nouvelle construction"). Voor de Eerste Wereldoorlog is het huis bewoond door dokter Jaecques. Tijdens de oorlog is het huis ingericht als Duitse "Komandatur". De Duitse Keizer Willem II slaapt er in 1917 of maart 1918 (tegenspraak in de literatuur) een nacht op doortocht naar de troepen aan de IJzer. Later in de oorlog volgt een zware vernietiging van voorgevel.

Handzamestraat 47 (Kortemark)
Arbeiderswoning onder mansardedak. Het volume is als dusdanig reeds aangeduid op het primitief percelenplan (circa 1835) (eigenaar is Angelus Dewilde, koopman uit Handzame). In 1848 (eigenaar is Engelbertus Dewilde, koopman uit Handzame) wordt het huis opgedeeld in twee woningen.