Inventaris

Boembeke (Brakel)
De oudste gekende vermelding van de Boembekemolen dateert van 1548 maar de molen is waarschijnlijk ouder. De molen werd eind 19de eeuw en in de eerste helft van de 20ste eeuw aangepast aan de nieuwe economische en technische ontwikkelingen. De watermolen vormt het hart van de molensite en dateert in zijn huidige uitzicht uit 1945. Het woonhuisje aan de straatkant dateert in zijn huidige vorm uit 1925.

Kleibergstraat 8 (Brakel)
Gesloten hoeve, voormalige korenwatermolen in combinatie met boerenbedrijf. Voornaamste gebouwen van baksteen onder zadeldaken met U-vormige aanleg rondom gekasseid erf met mestvaalt; aan straatzijde afgesloten door lage stallen en toegangspoort met gewitte erfgevels. In het verlengde van het boerenhuis, aangebouwde molen. Verder nog dwarsschuur met wagenhuis en verbouwde stallen.

Perlinkweg 1 (Brakel)
Voormalige hoeve met geïntegreerde watermolen. Uitzonderlijk oude watermolensite, namelijk reeds vermeld in 868-869. Huidige semigesloten aanleg door uitbreiding uit de tweede helft van de 19de eeuw tot de eerste helft van de 20ste eeuw van een hoeve met losse bestanddelen opklimmend tot begin 19de eeuw.

Pieter Hoelmanstraat 15 (Brakel)
Achterin gelegen bakstenen hoeve van het gesloten type, ten westen en ten zuiden begrensd door de Molenbeek. Voormalige watermolen, waarvan reeds melding in 1571, en brouwerij aan de volledig gekasseide binnenplaats met onregelmatige vorm. Grote molenvijver ten westen.

Terkleppe 10 (Brakel)
Vroegere maalderij met rechts aanpalend molenaarswoning. Elektrisch aangedreven maalderij in werking tot circa 1975. Samen met loodrecht achter aansluitende vroegere bedrijfsgebouwen van bijhorend hoevetje, voornamelijk in de jaren 1980 ingrijpend aangepast tot huidige vrij riante landelijke woning. In de ruime bijhorende tuin naast de Kleppebeek, werd één van de twee vroegere spaarvijvers opnieuw aangelegd.

Bree, Opitter (Bree), Gruitrode, Neerglabbeek (Oudsbergen)
De Itter en haar zijbeken sneden smalle valleien uit in het Kempens Plateau. Landschappelijk vormt de Itterbeek ook de overgang tussen het landbouwgerichte noordwesten en de Solterheide ten zuidoosten. Hoewel de oorspronkelijke heide daar is verdrongen door naaldbossen en akkers, worden in wegbermen, kapvlakten of brandgangen toch heiderelicten teruggevonden. Noordwestelijk, op de Nijsenberg en de Steenberg, voeren velden en weiden de boventoon, waartussen verspreide hoeves staan en loofbosjes voorkomen. In Opitter lagen niet minder dan vier watermolens. Vlakbij ligt nog het park Itterdal, in landschappelijke stijl, met merkwaardige boomsoorten, een vijvercomplex en vele bloemrijke delen. Guitrode kent ook een gave dorpskern met onder andere de Sint-Gertrudiskerk en een commanderij van de Duitse Orde.

Abroxweg 41, 41A (Bree)
Watermolen van het onderslagtype op de Abeek. Waarschijnlijk behoorde de molen bij het hogervermelde laathof van Abroek. Voor het eerst vermeld in 1775. De molen werd volledig herbouwd in 1910 en vervangt een vakwerkgebouw.

Genattestraat 39 (Bree)
Graanwatermolen van het onderslagtype op de Abeek. Voor het eerst vermeld in 1296. Het huidige molenhuis dateert uit 1882 en 1912, en vervangt een ouder, houten gebouw van 1710.

Keyartstraat 4 (Bree)
Watergraanmolen van het onderslagtype op de Itter. Alleen de molen ligt op het grondgebied van Tongerlo, de molenaarswoning en de hoeve liggen op het grondgebied van Gruitrode. De molen is een rechthoekig gebouw van 1850, van twee traveeën en één bouwlaag onder zadeldak. Historische watermolensite met molenkom, graslanden en bomenrij langs het kanaal.

Molenstraat 56 (Bree)
Watergraanmolen op de Itter. De molen is thans niet meer gelegen aan de Itter maar aan de Wijshager- of Eetsevelderbeek; Metalen onderslagrad tegen de achtergevel van het molenhuis, met opschrift: 1985, M. DREES; het vervangt een houten rad dat in 1970 door brand was vernield. Vloeiweide aan de overzijde van de beek met knotbomenrij. Aanzet van de holle weg richting Bree ten noordoosten.