Voormalige West-Vlaamse gemeente (207 ha; 30 inwoners in 1970 in de Westhoek en Zeepolders, aan de oude A-vaart, het Zoutenaaiegeleed en spoorlijn Gent-Adinkerke. Administratief en gerechtelijk arrondissement en kanton Veurne. Grachtenrijke Middelland- en Oudlandpolders, voornamelijk weilanden. Landbouwactiviteit (4 bedrijven). Kerkelijk behorend tot Eggewaartskapelle. Gemeente met kleinste aantal inwoners in België, in 1970 opgenomen door Veurne.
Oudste vermelding (1116) luidt Saltanawa zijnde zoutwaterweide of vlakte waar lange tijd zout water heeft gestaan; tot 1204, deel uitmakend van de parochie Alveringem, waarna zelfstandige parochie onder patronaat van de Sint-Bertinusabdij van Sint-Omaars; de gemeente telde de heerlijkheid van Ga(s)pannes en het leengoed, in 1365 toebehorend aan Diederik Veys; circa 1850: pest en moeraskoorts bevangen de streek; 17de eeuw: kapelanen van Eggewaartskapelle met het desserritorschap van Zoutenaaie belast; 1648: overspoeling door de zee, idem in 1794; teloorgang van de parochie tijdens de Franse Revolutie; kerk blijft bestaan tot 1828; 1829: toestemming door bisschop van Gent tot sloping van kerkgebouw; inboedel komt toe aan kerk van Eggewaartskapelle. 1959-196O, archeologische opgravingen onder leiding van Dr. L. Devliegher (Provinciale Dienst voor Cultuur, West-Vlaanderen) en prof. J. Mertens (Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium) waarbij een nagenoeg ronde, omwalde, dubbele terp werd blootgelegd; deze terp vormde het centrum van het dorp; de oostelijke terp verborg de grondvesten van een éénbeukig 13de-eeuws kerkje met driezijdige koorsluiting, en meerdere graven; de zuidelijke terp, zogenaamd woonterp, vroeger reeds afgevlakt, leverde een aantal aardewerkscherven op waaruit kon worden afgeleid dat de terp werd opgeworpen in 9de of 10de eeuw en ononderbroken bewoond werd tot de 16de eeuw; de terp rustte op een dikke kleilaag, achtergelaten door de Duinkerke II transgressie (4de – 8ste eeuw). Voorts leverden een aantal scherven het bewijs van het bestaan van een Romeinse nederzetting uit 2de-3de eeuw in de onmiddellijke omgeving.
De huidige gemeente bezit geen eigenlijke dorpskom, noch analoge architectuur. De Zoutenaaiestraat met zuidelijke aftakking - vroeger zogenaamd Oude Zeedijkstraat, naar de Oude Zeedijk, uit de 11de eeuw gaande van Oostduinkerke, over Wulpen, Avekapelle en Zoutenaaie tot aan de IJzer. Vormt de enige baan doorheen het weidse landschap. Tegenover zuidelijke aftakking, houten onthaalpaviljoen: voormalige noodwoonst van het Kiel, door stad Antwerpen geschonken en hier in 1961 opgericht. Kleine gedenkmuur opgericht op plaats van vroegere kerk, in gele baksteen (onder meer "moefen") met drie rondbogige muuropeningen; gedenkplaat met opschrift "gedenkmuur gewijd aan de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Zoutenaaie welke werd gesticht 1209, herbouwd 1608, afgebroken 1824, opgegraven 1960-3-5-64" en bekronende Onze-Lieve-Vrouw-met-Kind onder centrale boog.
Voorts enkele los verspreide, meerledige hoeven zonder veel architecturale noemenswaardigheden.
Bron: DELEPIERE A.-M. & LION M. met medewerking van HUYS M. 1982: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie West-Vlaanderen, Arrondissement Veurne, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 8n, Brussel - Gent.
Auteurs: Delepiere, Anne Marie; Lion, Mimi
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Is deel van
Veurne
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Zoutenaaie [online], https://id.erfgoed.net/themas/13977 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Stad Veurne
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.