Naar aanleiding van een toevalsvondst vond een archeologische opgraving plaats. Bij de opgraving werden Romeinse graven alsook een segment van de Romeinse stadsgrachten aangetroffen.

Grafveld Romeinse tijd

Naast enkele kleinschaligere begraafplaatsen en geïsoleerde begravingen, zijn in Romeins Tongeren twee grote grafvelden bekend, het zuidwestelijke grafveld (dat zich situeert ter hoogte van de Cottalaan, de Paardsweidestraat en de Romeinse Kassei) en het noordoostelijke grafveld (gelegen ter hoogte van o.a. de Jaminéstraaten de Pannenovenweg). De graven aangetroffen in het onderzoeksgebied maken deel uit van het zuidwestelijke grafveld, dat gelegen is buiten de 2de-eeuwse stadsomwalling en langs de uitvalsweg naar Bavay en Cassel.

De grachten zijn te dateren in de 2de eeuw, de graven uit de 4de eeuw. Als de breedte van de gracht wordt geplot op de allesporenkaart, en als er van uitgegaan wordt dat de graven vrijwel loodrecht ingegraven zullen zijn vanaf het maaiveld, dan blijkt dat de graven in het helling van de gracht zijn ingegraven. In hoeverre de gracht al (volledig) was opgevuld op dat moment, is niet te achterhalen aangezien deze niveaus al waren weggegraven voorafgaand aan de opgraving.

Deze graven zijn niet de enige waar de ligging van het graf opmerkelijk is. In een overzicht presenteert Box acht locaties waar graven zijn aangetroffen die op een bijzondere locatie zijn aangelegd. Veel van de aangehaalde locaties zijn niet te vergelijken met de situatie van de twee graven aan de Cottalaan, maar twee locaties hebben wel enige gelijkenis. De eerste is niet bijzonder ver verwijderd van de opgravingslocatie.

Op de hoek van de Cottalaan met de Koninksesteenweg is in de zomer van 2014 naar aanleiding van een woningbouwproject een opgraving uitgevoerd. Ook hier is de derde V-vormige gracht van de 2de-eeuwse omwalling aangesneden. Naast een skelet zonder schedel dat in de vulling van de gracht lag, is ook een skelet aangetroffen in een kuil in de (deels of volledig) opgevulde gracht . Op een tweede locatie, aan de Vermeulenstraat, werd een skelet werd dat niet meer compleet was in de vulling van de gracht aangetroffen. Het lijkt er wel op dat de overledene hier in de gracht is gegooid toen deze deels was opgevuld in plaats van er in is begraven. Een 14C-datering die op het bot is uitgevoerd, plaatst het in de periode 390 – 540, waardoor het ofwel laat-Romeins is of vroegmiddeleeuws.

Ook op een andere locatie aan de Koninksemsteenweg zijn tijdens een grootschalige noodopgraving verschillende inhumatie- en crematiegraven aangetroffen op verschillende niveaus in de gracht.

Het begraven in de gracht van de stadsomwalling blijkt weliswaar niet veelvuldig voor te komen, maar is dus zeker niet uniek.

Hoe de situatie aan de Cottalaan is geweest, is niet te achterhalen; de graven zijn dieper uitgegraven dan de zijkanten van de gracht en
bevinden zich dus niet in de grachtvulling zelf. Was de gracht al opgevuld, of lag deze nog open ten tijde van deze begravingen?

De aard en kleur van de vulling van een aantal kuilen sluiten aan bij deze van de inhumatiegraven, maar het is moeilijk om deze kuilen met zekerheid in de Romeinse tijd te plaatsen.

Romeinse stadsgracht

Er is een dwarscoupe geplaatst over het geheel. De donkergrijze gracht II tekent zich hier af als een komvormig spoor (in tegenstelling tot de oostelijke putwand waar het duidelijk om een spitsgracht gaat) die doorheen de vulling van de lichtbruine vulling van gracht I gaat.
Gracht I heeft een heel andere vorm. Op de bodem zijn hier nog twee verdiepingen in te herkennen. De meest noordelijke is een smalle, rechthoekige verdieping van de bodem van de gracht, die een vlakke onderkant heeft. De uitdieping is niet heel breed, hooguit 25 cm. Als S6 inderdaad het restant van een gracht is, dan zou dit als een enkelbreker geïnterpreteerd kunnen worden. De zuidelijke onderkant loopt schuin af in noordelijke richting en komt dan vrij steil om hoog. Als naar de opvulling van het geheel wordt gekeken, dan worden de vullingen van het zuidelijke deel (het schuin aflopende deel) afgedekt door vullingen die deel uitmaken van de opvulling van de noordelijke
verdieping.

Een éénduidige interpretatie van S6 op basis van het vlak en de hierboven beschreven coupe is niet mogelijk. Ook het putprofiel geeft geen informatie aangezien S6 al ophoudt op enige afstand voor het profiel. Om die reden is S6 ook meer naar het oosten gecoupeerd. In deze coupe is duidelijk zichtbaar dat gracht II voor een groot deel over gracht I ligt. Ook opmerkelijk is de totaal verschillende vorm van laatstgenoemde gracht: V-vormig. Er is hier geen sprake meer van een bodem waarop twee verdiepingen te zien zijn; het vormt één geheel dat vergelijkbaar is met het profiel van gracht II in het oostelijke putprofiel. Ten slotte is de gracht hier ook een stuk dieper dan in de eerst besproken coupe.
Bovenstaande bewijst dat S6 wel degelijk een gracht is, die niet als herstellingsfase van gracht II te interpreteren is. Het lijkt een op zichzelf staande gracht te zijn, die gezien de oversnijdingen met gracht II ouder is. Vondsten zijn hier niet in aangetroffen, houtskool voor een datering ook niet. De datering blijft dus een raadsel.

De spitsvorm die in de ene coupe zichtbaar is en de mogelijke enkelbreker in de andere coupe suggereren dat de functie van deze gracht gelijkaardig is als die van gracht II.

Op de vraag waarom er sprake is van een aanzienlijke versmalling, waarbij de gracht bovendien veel minder diep is dan op andere locaties, kan vooralsnog geen antwoord gegeven worden. Waarschijnlijk is de rest van deze gracht vergraven bij de aanleg van gracht II.

Hoewel deze grachten de enige zijn die in het vlak geregistreerd konden worden, blijkt uit het oostelijke putprofiel dat er sprake is van nog een brede gracht (gracht III). Deze ligt ten noorden van grachten I en II, en is iets minder diep uitgegraven waardoor hij niet meer op de bodem van de
bouwput aanwezig was. Uit het profiel blijkt dat deze gracht (op deze locatie) weliswaar zeer schuine zijkanten had (althans, de zuidelijke kant). Op basis hiervan zou een V-vormige onderkant verwacht kunnen worden maar het profiel wijst uit dat de bodem eerder rond was. Het profiel stelt echter maar één opname voor in het hele tracé dat zich hier verder aan ons oog onttrekt, waardoor het mogelijk is dat de vorm op een andere locatie anders is. De vulling is aanzienlijk minder donker dat die van gracht II maar toch duidelijk te onderscheiden van de natuurlijke ondergrond. In de lengte kon deze gracht ook voor een groot deel gevolgd worden in het noordelijke putprofiel.

Het is bekend dat Tongeren in de 2de eeuw voorzien was van één tot drie V-vormige grachten; mogelijk is deze gracht daar ook één van.
Ten slotte is in het noordelijke putprofiel nog een mogelijk spoor herkend dat gezien de vorm en de diepte waarop het zich bevindt, ook als gracht geïnterpreteerd kan worden. De bodem bevindt zich ter hoogte van het opgravingsvlak, maar kon er niet in herkend worden. Het spoor is zeer
vaag zichtbaar en kenmerkt zich door een bleke opvulling die aansluit bij de natuurlijke ondergrond.

Toch lijkt er mogelijk sprake te zijn van een V-vormig spoor. Een verdere interpretatie is onmogelijk aangezien de enige informatie afkomstig is uit het noordelijke putprofiel. In het tegenoverliggende putprofiel is gekeken of er zich nog een verlengde van dit spoor bevond, maar dat was niet zichtbaar.