In 1095 gesticht door Godfried I, hertog van Brabant, op de "Curtenberch" en in 1222 verplaatst naar de vallei van de Aderbeek, nabij het huidige dorpscentrum, evolueerde deze benedictinessenabdij in de loop van de 13de eeuw tot een belangrijk religieus, economisch en sociaal centrum dat op 27 september 1312 bijzondere faam verwierf als locatie van de ondertekening door Jan II van Brabant van het beroemde Charter van Kortenberg.
Na de Franse Revolutie in 1798 in twee loten openbaar verkocht en grotendeels gesloopt werd de zuidelijke helft met het bewaarde abdisverblijf in de loop van de 19de eeuw omgevormd tot een stijlvol landhuis of abdijkasteel met fraai landschappelijk park dat vanaf 1933, na aankoop door kanunnik Misonne en de nodige aanpassingen en uitbreidingen met onder meer een neotraditionele ridderzaal en een neobarokke kapel, opnieuw een religieuze bestemming kreeg als retraitehuis. De noordelijke, voormalige bedrijfszone combineerde vanaf het eerste kwart van de 20ste eeuw een residentiële functie met de bescheiden industriële activiteiten van de 'Laiterie de l’Abbaye de Cortenberg' (1897-1922) en de plooimeterfabriek 'Le Cygne' (1922-?) waarvan de pittoreske dubbelvilla L’Ermitage en l’Abri en de fabrieksgebouwen in neotraditionele baksteenstijl de respectievelijke getuigen vormen. Typologisch en architectuurhistorisch geven de 17de- en 18de-eeuwse, nog grotendeels binnen de oorspronkelijke ommuring en omgrachting bewaarde abdijrelicten een weliswaar fragmentarisch maar tezelfdertijd suggestief beeld van configuratie, organisatie en architecturale vormgeving van het in bak- en natuursteen opgetrokken abdijcomplex zoals gekend door de 18de-eeuwse iconografie:

• het naar verluidt tijdens het abbatiaat van Maria Blijleven (1625-1663) opgetrokken natuurstenen poortgebouw met overwelfde spitsboogdoorgang en met smeedijzeren banden en benageling verstevigde poort dat eind 18de eeuw werd geïncorporeerd in een classicistisch getinte, tweelaagse bakstenen woning met schilddak.
• de 1732 gedateerde langgerekte en met voormalige kruisvensters, kloosterkozijnen, rondboogdeuren en een korfboogpoort opengewerkte eenlaagse woonhuis- en stalvleugel van de voormalige "bouwerije" of abdijhoeve met op het erf een markant, deels in baksteen en deels in natuursteen opgetrokken vierkant dienstgebouw met korfboogpoort en indrukwekkende, gaaf bewaarde dakstructuur onder schilddak.
• de deels bewaarde natuurstenen scheidingsmuur tussen bedrijfszone en kloostergebouwen.
• het circa 1650 te dateren "Veehof", een restant van de westvleugel van het neerhof in traditionele bak- en zandsteenstijl en volgens een inscriptie in 1937 door kanunnik Misonne omgebouwd tot een pittoresk landhuis met historiserend interieur en in de bevloering verwerkte, ca. 1400 gedateerde en ter plaatse opgegraven mozaïekfragmenten.
• het circa 1779 te dateren, in- en uitwendig goed bewaarde Louis XVI-abdisverblijf in de vorm van een door hoekpenanten belijnd rechthoekig volume met schilddak en sterk horizontaliserende gevelordonnantie van cordonlijsten, twee registers van hoge rechthoekige vensters en een in een gegroefde, rechthoekige omlijsting gevatte rondboogdeur met bovenlicht waarbij het interieur wordt gestoffeerd met onder meer een fraaie Louis XVI-trap en een intact bewaard salon.
• het op natuurstenen en bakstenen pijlers, op de rand van de omgrachting opgetrokken Louis XV-tuinpaviljoen, een vierkante bakstenen constructie met tentdak met afgeronde, bepleisterde kroonlijst en lichtgetoogde openingen dat later ingericht werd als kapel.

Meer bepaald op het vlak van de tuinkunst: circa drie hectare groot landschappelijk park, aangelegd tijdens de 19de eeuw rond het tot abdijkasteel of landhuis omgevormde abdisverblijf (ca. 1779) waarin ruïnefragmenten als parkmeubilair werden geïntegreerd en een heuveltje met een houten hexagonaal paviljoentje, mogelijk een relict vormt van een vroege 'Engelse tuin' uit de late 18de eeuw.