Beschrijving
De bescherming als monument betreft de parochiekerk Christus-Koning, naar ontwerp van Gaston Voutquenne, gelegen aan de steenkoolmijn van Waterschei.
Waarden
De kerk Christus-Koning wordt beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde:
Kruiskerk met een betonskelet, opgevuld met gele baksteen en in details afgewerkt met arduin; kruisvormig basisvolume, met gepunte west- en transeptgevels en een zevenzijdig koor, alles onder leien (zadel)daken; lage westpartij, zijbeuken en sacristie onder platdaken; volume gedomineerd door slanke westtoren met steunberen en koepelbekroning; gebouw rustend op bossageplint en basement; imposant geblokt west- en zuidportaal; hoofdgevels met spitsboogramen, lage partijen met kleine twee- en meerlichten, middenbeuk en koor met hoge, licht gepunte twee- en drielichten.
Grondplan op basis van een Latijns kruis; westpartij met hoofdportaal, rechts geflankeerd door de toren (met Sint-Barbarakapel op het gelijkvloers), links door de doopkapel; brede middenbeuk met smalle zijbeuken; dwarsbeuk met lateraal in de muur verwerkte biechtstoelen; hoofdkoor met zevenkantige, zijkapellen (ter ere van Sint-Jozef en 0nze-Lieve-Vrouw) met vijfkantige afsluiting; orgeldoksaal boven de rechtse zijkapel; sacristie en dienstvertrekken aan weerszijden van het hoofdkoor.
Interieurafwerking op basis van het zichtbare betonskelet; midden- en dwarsbeuk overspannen door spitse gordelbogen, rustend op lage pijlers en opgevuld met baksteen in visgraatmotief; lagere partijen onder raster met baksteenkoepeltjes; koor met meloenvormige afsluiting; imposante vensterzone met glasramen in aangepaste thematiek; sobere en functionele bemeubeling met nadruk op de koorpartij: altaren en ambones in roze en zwarte marmer, grijsmarmeren kalvarie met houten kruis, doopvont. De koperen preekstoel met bijbelse figuren behoort niet tot de oorspronkelijke uitmonstering, maar werd in 1951 aan de kerk geschonken; beperkt sculpturaal patrimonium, bestaande uit houten heiligenbeelden en een kruisweg in gedreven koper; smeedijzeren altaarattributen.
sociaal-culturele waarde, volkskundige waarde
De kerk is ingeplant in het midden van de mijnuitbating, op de overgang tussen cité en mijnterrein. Afgezien van een sterke beeldbepalende waarde, staat het gebouw symbool voor een groots mijnverleden, voor een opgeklopt groepsbewustzijn, voor triomfalisme en megalomanie, voor een paternalistische en semi-totalitaire maatschappijvisie. De mijnuitbatingen en de citéstructuur waren de ultieme concretisering van een tijdsgebonden mentaliteit, de mijnkathedralen vormden de kroon op het werk. De Christus-Koningkerk is als dusdanig dan ook een schitterend tijdsdocument.
artistieke waarde
De kerk is opgetrokken in art deco, volgens de principes van de liturgische beweging. Architect Gaston Voutquenne, verzorgde het basisontwerp, maar deed beroep op twee grootmeesters van de interbellum-kerkbouw, Albert Van Huffel en Dom Sébastien Braun. Zij hebben de plannen wellicht gemoderniseerd. Braun schijnt zelfs volledig te hebben ingestaan voor het ontwerp van het kerkinterieur, dat volledig volgens zijn regels is opgevat. Het atelier van Maredsous stond in voor de afwerking van de voornaamste stukken, waaronder de altaren, het beeldhouwwerk en de doopvont. De glasramen werden volgens de overheersende principes geproduceerd door glasschilders Colpaert en Osterrath; deze laatste werkte naar ontwerp van Joseph de Falloise, die eveneens een belangrijke rol speelde bij het stilistisch op elkaar afstemmen van de glasramen van de verschillende ateliers.
historische waarde
De Christus-Koningkerk werd gebouwd onder impuls van directeur-gerant Nestor Fontaine. De oudste plannen van Voutquenne dateren van april 1933, de definitieve volgden in november eerstvolgend en een jaar later waren ze door alle bevoegde instanties goedgekeurd. De bouw ging van start in juni 1935. Nog vóór de winter was het betonskelet voltooid. Het metselwerk volgde in het voorjaar van 1936 en de kerk werd ingewijd op 11 oktober eerstvolgend.