beschermd monument
Militair hospitaal
beschermd monument van tot heden
- ID
- 5905
- URI
- https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/5905
Besluiten
Militair Hospitaal, Stanislascollege, Sint-Jan-Berchmanscollege en scholencomplex
definitieve beschermingsbesluiten: 11-06-2004 ID: 4279
Beschrijving
De bescherming omvat het Militair Hospitaal, meer bepaald de hoofdapotheek, de hoofdgebouwen en kapel van het hospitaal, het eraan verbonden augustinessenklooster en de omgevende tuinen en stratenpatroon. Ook de inkompoort van het Arsenaal aan de Lange Leemstraat is beschermd als monument.
Waarden
Militair Hospitaal en inkompoort is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: : Ensemble van de gaafst bewaarde en meest representatieve gebouwen van de voormalige Hoofdapotheek, het Militair Hospitaal en het daaraan verbonden Augustinessenklooster, opgetrokken tussen 1899 en 1910 en van het voormalige Constructie-arsenaal, gebouwd tussen 1898 en 1907. Hoofdapotheek, Militair Hospitaal, klooster en Arsenaal zijn drie duidelijk te onderscheiden entiteiten, ingeschreven binnen de contouren van het vroegere Fortje 4, aangelegd in 1851 als onderdeel van een grootschalige fortificatie rond Antwerpen dat reeds in 1859 met de beslissing om de Brialmontvesting aan te leggen in onbruik raakte. Onder het Militair Hospitaal zijn begrepen: het administratief hoofdgebouw, dat via de hoofdcorridor (de promenade d'hiver) verbonden is met de onderling corresponderende paviljoenen en de dienstgebouwen ten oosten die de scheiding vormen met het arsenaal. Deze gebouwen vormen samen met de open ruimten en typerende straten- en pleinaanleg een structureel geheel en staan in een ruimtelijke en een historisch functionele relatie tot elkaar. De hoofdapotheek, het klooster en de vrij gaaf bewaarde delen van het Militair Hospitaal vormen een stedenbouwkundig waardevol en op zichzelf staand en afgesloten geheel, volledig ingebed in de stedelijke context van de 19de-eeuwse rand.Het Militair Hospitaal vormt typologisch een bijzonder intact en representatief voorbeeld van het paviljoentype met corridorsysteem, een typologie ontwikkeld op het einde van de 18de eeuw in Engeland, doch veralgemeend in de tweede helft van de 19de eeuw. Inplanting, opbouw, indeling en technische infrastructuur van het gebouwencomplex vertalen de toenmalige inzichten en ideeën met betrekking tot hygiëne, infecties, ventilatie en brandveiligheid. Hiervan getuigt in het bijzonder ook de interieurcompartimentering en het concept van de paviljoenen met kenmerkend buitenterras. Het geheel van gebouwen is gegroepeerd rond een monumentaal uitgewerkte kapel die een beeldbepalend en structurerend element vormt binnen de gehele aanleg van de hospitaalsite. De verwarmingcentrale vormt het technische hart van het ziekenhuiscomplex en geeft tevens toegang tot het ondergrondse gangennetwerk dat de verschillende bouwdelen met elkaar verbindt. Het dienstgebouw ten oosten sluit het Militair Hospitaal af met het vroegere Constructiearsenaal en vormt een uitdrukkelijke en betekenisvolle fysieke scheiding tussen twee weinig met elkaar verzoenbare functies. Dit merkwaardige concept grijpt terug naar de Napoleontische marine-arsenalen. Onlosmakelijk verbonden met het Militair Hospitaal is het klooster van de hospitaalzusters. Augustinessen, afkomstig van het Parijse Hôtel-Dieu, sinds 1835 in Antwerpen gevestigd en sinds 1912 in het Militair Hospitaal. Deze congregatie stelde zich voornamelijk ten dienste van krijgsziekenhuizen. Het afgebakende geheel vormt een representatieve en gaaf bewaarde materiële getuige van de organisatie en werking van een militair hospitaal op het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw.
De hoofdapotheek, het hoofdgebouwen de kapel van het Militair Hospitaal, alsook het poortgebouw van het Arsenaal als gaaf bewaarde, imposante en beeldbepalende architectuur in eclectische stijl, geïnspireerd op de Vlaamse renaissance en barok, typerend voor de bouwperiode en voor de toenmalige architectuurpraktijk van de Genie. Aansluitend hierop, resulteren het materiaal gebruik en de geveldetaillering van het dienstgebouw en de paviljoenen met verbindingsgangen in een evenwichtige architecturale stilistische eenheid, waarin functionaliteit is gekoppeld aan esthetiek. Bijzonder fraai en tevens kenmerkend voor de bouwperiode zijn de elegant uitgewerkte balkons met koepels in glas en ijzer aansluitend op de ziekenzalen.
Het klooster vormt een eerder bescheiden en traditioneel opgevatte gebouwencomplex rond een binnenkoer met Lourdesgrot. De kloosterkapel met een binneninrichting in een sobere classicistische stijl is sterk geïnspireerd op de gesloopte kapel van het vroegere Augustinessenklooster aan de Prinsstraat en bezit een aantal fraaie en intact bewaarde gebrandschilderde glasramen.
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Militair hospitaal [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/5905 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Contact
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.