Imposante, vrijstaande, georiënteerde kerk van zandsteen onder leien bedaking, opklimmend tot de eerste helft van de 15de eeuw, 17de en 18de eeuw. Oorspronkelijke éénbeukige kruiskerk, sinds de 18de eeuw driebeukig door toevoeging van zijbeuken.

Historiek

Uit opgravingen naar aanleiding van de restauratiewerken bleek dat een Karolingisch houten zaalkerkje met halfrond zandstenen koor opklimmend tot de 8ste - 9de eeuw, vermoedelijk voor 1139 werd vervangen door een éénbeukige romaanse kerk van witte natuursteen. In de eerste helft van de 12de eeuw bouwde men aan de zuidzijde een romaanse toren en midden 13de eeuw een romaanse dwarsbeuk van witte zandsteen. Deze kerk werd in de eerste helft van de 15de eeuw uitgebreid met een groter koor en een westtoren, beide in gotische stijl. Latere verbouwingen en herstellingen in de 17de, 18de en 19de eeuw bepaalden het huidige uitzicht van de kerk, waarin de elementen uit verschillende bouwperiodes en -stijlen samen één harmonisch geheel vormen.

Rest van Doornikse kalksteen van de oude 12de-eeuwse romaanse kerk in oostelijke muur van zuidelijke kruisbeuk, voorts gotisch koor vermoedelijk uit begin 15de eeuw; eveneens gotische noordelijke kruisbeuk van 1640-1642; barokke toren van 1665-1689 als verbouwing van de vroegere gotische toren (eerste helft 15de eeuw). Vergrotings- en verbouwingswerken tussen 1742 en 1755 door bouwmeester broeder Philip Meulemans opgevolgd door broeder Thomas (Laureys): oprichten van schip en zijbeuken in classicistische stijl, gotische zuidelijke kruisbeuk en octogonale klokkenverdieping. Zuidelijk gelegen sacristie verbouwd in 1792-1795. Noordelijk gelegen sacristie (catecheselokaal) naar ontwerp van F. De Cock van 1852, vergroot in 1873. Diverse herstellingswerken in de loop van de 19de en 20ste eeuw, onder meer door L. Blomme en G. Goossens. Restauratie naar ontwerp van J. Poplemon van 1980, voltooid in 1989.

Beschrijving

Westtoren tussen flankerende noordelijk gelegen winterkapel en doopkapel (ten zuiden), beide met afgeschuinde hoek. Schip en zijbeuken van vijf traveeën, transept van één travee en koor, licht afwijkend ten opzichte van de lengte-as van het schip, van drie rechte traveeën met vijfzijdige sluiting; lagere aanhorigheden in kooroksels: ten noorden catecheselokaal van 1852-1853 en ten zuiden sacristie van 1795.

Tweeledige, vierkante baroktoren met klokkenkamer uit de 17de eeuw onder octogonale 18de-eeuwse klokkentoren met leien peerspits. Zware markerende, gekorniste kroonlijsten met bekronende topvazen ter hoogte van klokkenverdieping, tweede geleding met hoekvoluten. Rondbogige en ovale muuropeningen in vlakke omlijstingen onder waterlijst. Poort met inscriptie 1665 in de sleutel en jaartal 1689 (volgens sommige bronnen: 1680) op de deurlijst, voorts 17de-eeuwse steenkappersmerken. Zijbeuken met segmentboogvensters. Transept met in noordelijke puntgevel cartouche met jaartal "A 1640", zuidelijke puntgevel met chronogram "DIVae eXtrUXIMUS CrUCI" (1743), laat-gotische meerlichten. Sporen van gedicht Romaans rondboogpoortje in zuidoostgevel. Verankerd koor met markerende steunberen en geprofileerde spitsbogige twee- en drielichten met neogotisch maaswerk.

Interieur

Bepleisterd en beschilderd interieur met schip en zijbeuken in barok en koor en transept in gotische stijl. Schip en zijbeuken met geprofileerde rondbogen op Toscaanse zuilen. Barokgewelf van 1733, kruisribgewelven met stucwerksleutels, in zijbeuken steunend op met rococo-stucwerk gedecoreerde pilasters (rocaille). Segmentboogvensters in geprofileerde omlijsting. In koor en transept eenvoudige kruisribgewelven met polychroom beschilderde sluitstenen en ribbenaanzet, onder meer Christusmonogram, kruis, bloem en kerkgebouw. Gotische spitsboogvensters met gevarieerde tracering in zandstenen omlijsting op doorlopend, geprofileerd kordon. 19de-eeuwse-, polychrome, neogotische beschildering door A. Bressers naar ontwerp van J.B. Bethune op de scheiboog tussen transept en koor.

Mobilair. Kruisafneming van J.B. Sayve (eerste kwart 17de eeuw); Aanbidding der drie Wijzen (begin 17de eeuw); Calvarie door C. Wauters (einde 19de eeuw). Houten beelden uit 17de, 18de en 19de eeuw, onder meer 17de-eeuwse calvariebeelden, afkomstig van de buitenmuur van de sacristie. Zijaltaren van 1640 en 1755, hoofdaltaar met retabel van 1899 naar ontwerp van beeldhouwer L. Blanckaert van 1898. 18de-eeuwse biechtstoelen, onder meer van W.I. Kerricx. Eiken communiebanken van 1619 en uit 18de- en 19de eeuw. Eiken preekstoel uit de 18de eeuw. Kerkmeesterbank en koorgestoelten uit de 19de eeuw. Eiken doksaal uit begin 19de eeuw met uiterste panelen en balustrade uit de 18de eeuw. Orgel van 1723 van Delahaye, verbouwd in 1896 en in restauratie in 1994. Diverse 18de-eeuwse grafstenen.