is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Woon- en handelspand in beaux-artsstijl
Deze vaststelling is geldig sinds
Woon- en handelspand in beaux-artsstijl op de hoek van de Leopoldstraat en de Henri Van Heurckstraat, gebouwd naar een ontwerp door de architect Joseph Hertogs uit 1900. Opdrachtgeefster was Eugénie Elsen-Huysmans (Antwerpen, 1825-Antwerpen, 1902), weduwe van de koopman Pierre Elsen (Antwerpen, 1810-Antwerpen, 1890), die zelf een voornaam hotel in de Venusstraat betrok. Het vastgoedproject omvatte oorspronkelijk drie winkels, en vermoedelijk appartementen op de verdiepingen. Haar jongste zoon Léon Elsen liet in 1916 door Hertogs de drie winkels verbouwen tot één handelspand met een nieuw inkomportaal uiterst rechts; daarvoor moest het oorspronkelijke balkon van het risaliet worden verwijderd. Een uitbreiding aan de achterzijde van het gebouw herbergde twee kantoren en een traphal met lift. In 1997 werden de twee rechter traveeën opnieuw afgesplitst, en het hoekportaal heropend.
Het woon- en handelsgebouw Elsen behoort tot het rijpe oeuvre van Joseph Hertogs. Actief van omstreeks 1885 tot zijn overlijden in 1930, geldt hij als een van de meest succesvolle architecten in Antwerpen. Zijn loopbaan in dienst van de vermogende, overwegend liberale mercantiele burgerij, leverde een vijfhonderdtal woningen en openbare gebouwen op. Deze evolueren van eclecticisme en neorenaissance, naar een klassiek geïnspireerde beaux-artsstijl. Omstreeks de eeuwwisseling drukte hij met monumentale bouwwerken als het Hansahuis op de hoek van Suikerrui en Ernest Van Dijckkaai zijn stempel op het Antwerpse stadsbeeld. Van kort na 1900 dateert het ontwerp van het neogotische Museum Mayer van den Bergh in de Lange Gasthuisstraat.
Met een gevelbreedte van tien traveeën, omvat het afgeschuinde hoekgebouw vier bouwlagen onder gebombeerd mansardedak (zink). De statige lijstgevel onderscheidt zich door een verzorgd parement uit witte natuursteen, met gebruik van wit marmer voor de bekleding van de pui. Geleed door waterlijsten, beantwoordt de opstand aan een drieledig schema, opgebouwd uit de opengewerkte pui, de bel-etage en de twee oplopende bovenverdiepingen. Symmetrisch van opzet, legt de compositie de klemtoon op de als risaliet uitgewerkte afgeschuinde hoek- en rechter zijtravee. Beide worden op de geblokte bel-etage geaccentueerd door een balkon met balustrade (verwijderd in de zijtravee), en een over de twee bovenverdiepingen oplopende rechthoekige erker met bekronend driehoekig fronton, beide op consoles. De pui wordt geritmeerd door Ionische pilasters en kolommen; het privé-portaal met entablement en een ronde oculus met klauwstukken, sluitsteen en waterlijst bevindt zich in de travee uiterst links. Verder beantwoordt de opstand aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebouwd uit registers van getoogde vensters op de bel-etage en rechthoekige vensters op de bovenverdiepingen, alternerend in geriemde of vlakke omlijsting. De bel-etage wordt geaccentueerd door waterlijsten, sluitstenen, smeedijzeren borstweringen zijde Leopoldstraat en balustraden zijde Henri Van Heurckstraat. Oplopende omlijstingen, sluitstenen, een twee traveeën breed balkon met consoles en smeedijzeren borstwering in de middenpartij, guirlandes, en smeedijzeren parapetten kenmerken de twee bovenverdiepingen. Een klassiek hoofdgestel met houten kroonlijst op consoles vormt de gevelbeëindiging, waarboven rechthoekige dakkapellen met driehoekig fronton, geïntegreerd in een attiekbalustrade met postamenten ter hoogte van de risalieten. De smeedijzeren inkomdeur volgens het merkplaatje vervaardigd door het constructieatelier Jos. De Belder uit Antwerpen, en het traliewerk van het privé-portaal, het metalen schrijnwerk van de pui en het houten vensterschrijnwerk zijn bewaard.
Ondanks de opsplitsing tot twee winkelpanden in 1997, is de winkelinrichting uit 1916 nog in grote mate bewaard, met name de arcaden op Ionische pilasters die de dragende muren doorbreken, de vitrines in marquetterie, en in het rechter pand de fraai gesmede ijzeren vitrine-hekken met rozetten, de houten lambrisering, open lift en traphal. Door het ontbreken van de plattegronden in het bouwdossier, is de indeling van de bovenverdiepingen niet gekend.
Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Is deel van
Leopoldstraat
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Woon- en handelspand in beaux-artsstijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302094 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Stad Antwerpen
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.