Historiek en context

Geheel van twee winkelhuizen in neo-Vlaamserenaissance- en neoclassicistische stijl, naar een ontwerp door de architect Ferdinand Hompus uit 1879. Opdrachtgever was de Parijse ‘entrepreneur’ Hubert Pierquin, die in 1876 van de stad Antwerpen de concessie verwierf voor de aanleg en de verkaveling van de Nationalestraat en de Drukkerijstraat in het Sint-Andrieskwartier. Tussen 1879 en 1886 voerde hij in eigen beheer ook achttien bouwprojecten uit in de nieuw aangelegde straten, goed voor in totaal 68 winkelhuizen. Het eerste van deze reeks, de door Hompus ontworpen winkelhuizen uit 1879, is ook het allereerste nieuwbouwproject in de Nationalestraat, en het enige waarvoor Pierquin beroep deed op een lokale architect. Wellicht bedoeld om de verkoop van de bouwpercelen te stimuleren, werden de woningen ontworpen in de twee toen meest gangbare architectuurstijlen, het conventionele neoclassicisme en de pittoreske neo-Vlaamserenaissance-stijl, die in de volgende decennia effectief het straatbeeld van de Nationalestraat zouden bepalen. Verder beantwoordden de panden aan een standaardprogramma met een winkel op de begane grond, en vermoedelijk huurkwartieren op de bovenverdiepingen, dat ook de latere projecten van Pierquin kenmerkte. Uit de bouwdossiers van deze laatste, die uit de jaren 1881 tot 1886 dateren en in een enkel geval een volledig huizenblok beslaan, valt de ontwerper niet af te leiden. Wellicht gaat het om Pierquin zelf, die behalve als aannemer mogelijk ook als architect actief was.

De winkelhuizen Pierquin behoren tot het vroege oeuvre van Ferdinand Hompus, die vanaf 1875 tot begin jaren 1910 als zelfstandig architect actief was. In navolging van zijn vader Joseph Antoine Hompus, ontplooide hij een productieve loopbaan in dienst van de burgerij. Naast burger- en herenhuizen in conventionele neoclassicistische stijl, onderscheidde Hompus zich omstreeks 1880 met enkele vroege toepassingen van neo-Vlaamserenaissance-architectuur zoals de winkelhuizen slagerij Raes-Daems in de Steenhouwersvest en "In ’t zicht der Schelde" in de Scheldestraat. Vooral in de jaren 1880 en 1890 realiseerde hij meerdere hotels in een herkenbare, klassiek geïnspireerde eclectische stijl. Ook bedrijfspanden als Brouwerij De Leeuw in de Coebergerstraat, maken deel uit van zijn oeuvre.

Architectuur

Met een gevelbreedte van elk drie traveeën, omvatten de rijwoningen vier bouwlagen respectievelijk onder een zadel- en een mansardedak. Beide gevels beantwoorden aan eenzelfde ordonnantieschema, opgebouwd uit een winkelpui, entresol, bel-etage en tweede verdieping. Nadrukkelijk horizontaal geleed door waterlijsten, wordt de bovenbouw gekenmerkt door regelmatige registers van rechthoekige vensters. Axiaal van opzet, legt een balkon met consoles en doorgetrokken smeed- of gietijzeren borstwering de klemtoon op de middenas van de bel-etage. Het linker pand in neo-Vlaamserenaissance-stijl (nummer 61) onderscheidt zich door een parement uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband met knipvoegen, smeedijzeren sierankers, en gebruik van witte natuursteen voor speklagen, hoekblokken, waterlijsten, lateien en het balkon. Oorspronkelijk vormde een getrapt dakvenster met smeedijzeren topstuk, geïntegreerd in een blinde attiek met overhoekse fioelen, de gevelbeëindiging. Het rechter pand (nummer 63) in neoclassicistische stijl, onderscheidt zich door een bepleisterde en beschilderde lijstgevel met schijnvoegen op de entresol. Geriemde vensteromlijstingen met respectievelijk oren en sluitsteen; klassiek hoofdgestel met houten kroonlijst op klossen en tandlijst als gevelbeëindiging, en houten dakkapel met driehoekig fronton, oorspronkelijk geflankeerd door oeils-de-boeuf. Oorspronkelijk bestonden de vandaag verbouwde winkelpuien met zijportaal geflankeerd door de privé-inkom, uit vermoedelijk hardstenen pilasters, en een houten hoofdgestel. Bewaard vensterschrijnwerk en smeedijzeren parapetten.

Volgens de bouwplannen beslaat de tweeledige winkel met keuken of pomphuis in de achterbouw de begane grond, geflankeerd door de zijdelings ingeplante vestibule en traphal die de verdiepingen ontsluit.