Historiek en context

Depot van de Manufacture de Faïences de Keramis Boch Frères. Pakhuis in eclectische stijl naar een ontwerp door de architect Max Winders uit 1912. De vennootschap Boch Frères, beheerder van de faïencefabriek Keramis te Louvière, werd in 1844 opgericht door de broers Eugène en Victor Boch en hun schoonbroer Jean-Baptiste Nothomb. De familie Boch afkomstig uit het Franse Lotharingen en later gevestigd in het Groothertogdom Luxemburg, was al sinds het midden van de 18de eeuw bedrijvig in de productie van aardewerk. Boch Frères, dat reeds over vestigingen beschikte in Brussel, Parijs en Rijsel, opende in 1904 ook een winkel en toonzaal in de Lange Gasthuisstraat te Antwerpen. Daartoe werd het laat-barokke hotel van schepen Gaspar Jozef van Horne, een ontwerp door Jan Pieter van Baurscheit de Jonge uit 1729-1731 verbouwd (voorheen nummer 22, gesloopt in 1963). In 1912 werd de Antwerpse vestiging een uitbreid met het pakhuis in de Clementinastraat, dat een 'salle de vente', toonzalen en stallingen omvatte. Het complex kwam na de Tweede Wereldoorlog in het bezit van het Leger des Heils, dat in 1975 verbouwingen liet uitvoeren. Vandaag doen de gebouwen dienst als residentieel opvangcentrum, genaamd “De Passant”.

Het depot Boch Frères behoort tot het vroege oeuvre van Max Winders, die tot 1907 voor zijn vader architect Jean-Jacques Winders had gewerkt. Vanaf het begin werd zijn loopbaan gekenmerkt door het grote aantal ontwerpen voor bankgebouwen, met name in Antwerpen. Hierbij ontwikkelde hij vóór de Eerste Wereldoorlog een monumentale beaux-artsstijl naar Frans model. Zijn belangrijkste realisaties uit deze periode zijn de diamantbeurs "Fortunia" op de hoek van Pelikaanstraat en Vestingstraat, de Banque de l'Union Anversoise aan de Graanmarkt en de Banque Centrale Anversoise in de Lange Gasthuisstraat.

Architectuur

Het imposante complex op een U-vormige plattegrond, vijf bouwlagen hoog onder een plat dak, is ingeplant op een terrein ingeklemd tussen de Clementinastraat en de Hertsdeinstraat, waarvan het door een muur is afgescheiden. De sobere constructie is opgetrokken uit baksteenbouw, wellicht met een structuur uit gewapend beton. Enkel de kopgevels palend aan het afgesloten voorplein onderscheiden zich door een meer verzorgd parement uit gele baksteen, met contrasterende stroken en ontlastingsbogen uit witte baksteen, en schaars gebruik van witte natuursteen voor de geblokte sokkel, hoekblokken, kraag- en sluitstenen en blauwe hardsteen voor de plint. Grotendeels blind, worden beide opstanden gemarkeerd door kolossale lisenen met een rondboogarcade in de topgeleding, gekoppelde rondbogen in de onderbouw, in de rechter vleugel oplopend over de eerste verdieping. Twee verdiepte, gevelbrede panelen ter hoogte van de tweede verdieping, waren vermoedelijk bedoeld voor tegelpanelen met publiciteitsopschriften van Boch Frères. Een klassiek hoofdgestel met houten kroonlijst op gekoppelde hoekconsoles vormt de gevelbeëindiging. Het gevelontwerp uit het bouwdossier stemt niet overeen met de uitgevoerde opstand.

De gevels aan drie zijden van het binnenplein, zijn opgetrokken uit rode papesteen, doorspekt met banden paarsrode klampsteen, en gebruik van witte natuursteen voor de hoekblokken, en blauwe hardsteen voor de plint en lekdrempels. Regelmatig van opzet, zijn de opstanden opgebouwd uit registers van brede getoogde vensters met ontlastingsbogen. Oorspronkelijk was het binnenplein boven de eerste verdieping afgedekt door een ijzeren glaskap met dakruiter.

De plattegrond bood volgens de bouwplannen in de rechter vleugel, over begane grond en eerste verdieping, ruimte aan de 'salle de vente' met kantoor en toonzalen ontsloten door een bordestrap, en verder aan de paardenstal met drie boxen. Verder bestond het complex grotendeels uit opslagruimten, ontsloten door een goederenlift en trappenhuis in de middenvleugel.