erfgoedobject

Sint-Jan Baptist de la Salle

bouwkundig element
ID
305002
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305002

Juridische gevolgen

Beschrijving

Parochiekerk Sint-Jan Baptist de la Salle in modernistische stijl naar ontwerp van de Hasseltse architect Louis Van De Vondel uit 1961.

De kerk met een op paraboolvormen gebaseerd grondplan en een monumentale vrijstaande toren op vierkant grondplan werd gebouwd in 1966-1967 tegen de flank van de Boxberg. Hierdoor lijkt zij boven de wijk in het vrije veld te staan. De parochie werd in 1952 nieuw opgericht bij de wijk van Boxbergheide.

Historiek

Vanaf 1850 begint de gemeente Genk grote stukken heide te verkavelen. In de tweede helft van de 19de eeuw ontstaan verschillende gehuchten, zoals Craenevenne, Congo en ook Boxbergheide. Aanvankelijk behoorden deze gehuchten tot de grote Sint-Martinusparochie van Genk. Omdat deze echter verafgelegen was, besloot men in 1845 reeds te Godsheide de parochie Onze-Lieve-Vrouw van Bezoeking op te richten. In de eerste helft van de twintigste eeuw groeide de bevolking gestaag, en met de aanstelling van pater Coupé bloeide het parochiale leven.

Na de Tweede Wereldoorlog ging men verder met de verkaveling van de heide. Hierdoor kwam men tegemoet aan de hoge woningnood enerzijds, anderzijds sloot de omgeving aan op het principe om de mijnwerkers een woning te kunnen aanbieden in een gezonde, groene omgeving. In de nieuwe, snelgroeiende wijk Boxbergheide werden reeds vanaf 1950 gemeenschapsvoorzieningen uitgebouwd (scholen, een feestzaal...). Die wijk is de grootste realisatie van de "Nationale Maatschappij voor de Kleine Landeigendom" en haar gewestelijke tak "De S.M. Landwaarts". Al van bij het begin werd door pater Coupé geijverd voor een eigen parochiekerk. Als stichtingsdatum van de eigenlijke nieuwe parochie neemt men doorgaans 21 juni 1953, inhaling van de eerste pastoor Z.E.H. Michel Boonen. Omdat deze parochie meer dan enkel de tuinwijk Boxbergheide omvatte, werd de naam Sint-Jan Baptist de la Salle Bokrijk gekozen. Een van de beleidspunten van de parochie was dat de scholenbouw in deze kroostrijke parochie absoluut voorrang zou krijgen op de kerkbouw, en zo nam men voorlopig onderdak in een noodkerk. Deze werd echter al snel te klein en in 1959 werd een wedstrijd uitgeschreven tussen drie architecten. In 1959 kreeg Louis Van De Vondel de opdracht toegewezen.

De plannen dateren van 1961, maar de goedkeuring door alle bevoegde instanties nam een lange tijd in beslag en pas in 1966 werd de bouwvergunning afgeleverd. De inwijding vond plaats in september 1967.

Architect Louis Van de Vondel werd in 1919 in Antwerpen geboren en vestigde zich later in Hasselt, waar hij verschillende gebouwen ontwierp. Zijn oeuvre is nog weinig onderzocht. Hij ontwierp samen met architect André Croonenberghs het administratief centrum aan de Dieplaan in Genk en was betrokken bij restauratiewerken van de parochiekerk Sint-Martinus in Houthalen-Helchteren.

Vanaf de jaren 1950 werd er in de Europese kerkarchitectuur geëxperimenteerd met nieuwe vormen voor plattegronden, vaak gebaseerd op zuivere meetkundige figuren. Zo ontwierp bijvoorbeeld de Duitse architect Rudolf Schwarz met de Sint-Michielskerk van Frankfurt en de Maria Koninginkerk te Saarbrücken twee kerken met op ellipsen gebaseerde plattegronden. Behalve het scheppen van krachtige, sprekende architectuur, die de parochianen omarmt en bij elkaar brengt, werd hierdoor ook de zichtbaarheid van het altaar en de akoestische kwaliteit van de ruimte versterkt.

De Sint-Jan Baptist de la Sallekerk is duidelijk geïnspireerd op deze tendens in de naoorlogse kerkarchitectuur. Het ruimteconcept van twee aan elkaar geschakelde parabolen biedt bovendien ook functioneel een vernieuwende oplossing voor het gebruik van de kerk op week- en feestdagen.

Beschrijving

Het grondplan van het hoofdgebouw zet zich samen uit twee parabolen: een grote parabool waarin het zuidwestelijk georiënteerde schip is ingeschreven sluit aan op een tweede parabool van halve breedte die uitkomt achter de sacristie. Hierin is de noordoostelijk georiënteerde weekkapel ondergebracht, die bij het schip kon worden geïntegreerd. In de hoek tussen de twee parabolen bevindt zich een lager volume van ongeveer L-vormig grondplan met aan de straatzijde een ruime inkomhal. Dit bevat in het rechterdeel een ruimte voor de catechismus, vestiaire en berging en achter de hal een ruimte voor koorknapen en de sacristie. De twee delen worden gescheiden door een smalle gang naar de weekkapel. Boven de sacristie bevindt zich een geluidsafgesloten kinderkamer, zodat ouders met kleine kinderen de mis konden volgen zonder te storen. Aan dit lagere volume gaat een open, overluifeld voorportaal vooraf. De klokkentoren is een volledig vrijstaande campanile, ingeplant aan de zuidoostzijde, voor het portaal.

Kerk en toren zijn uitgevoerd in een betonconstructie met ringbalken, als voorziening tegen mijnschade. Het gevelparement bestaat uit grijze Boomse machinesteen. De gesloten gevelvlakken contrasteren met twee grote raampartijen aan noordwest- en zuidzijde van het schip. Deze worden door witte verticale pijlers onderverdeeld en zijn voorzien van goudgeel kathedraalglas met roedeverdeling. Boven de altaarruimtes van kerk en weekkapel zijn in het dak ronde bovenlichten voorzien, die voor een gerichte en accentuerende lichtinval zorgen.

De ramen van de vergaderruimtes en bijruimtes aan de oostzijde zijn voorzien van smeedijzeren traliewerk met cirkelmotief. De oostelijke buitengevel van de weekkapel is versierd met kleine kruisjes in reliëf in het metselverband.

Naar de zuidwestzijde toe helt het perceel sterk af, waardoor een extra benedenverdieping onder het hoofdaltaar ontstaat. Daar is momenteel een ontmoetingsplaats (zaal 3onder den toren") in ondergebracht, toegankelijk via een dubbele deur met luifel. Aan beide zijden van de deuropening bevinden zich per twee gegroepeerde lange smalle ramen. Boven de toegangsdeur een groot kruis ter decoratie, aangebracht in reliëf in het metselverband.

De dubbele paraboolvorm van het grondplan is ook in het interieur duidelijk voelbaar. De hoofdkerk bestaat uit één grote ruimte met gegolfd plafond, dat de positie van de balken weerspiegelt. De vloer van het schip is voor het grootste deel bekleed met rechthoekige keramische tegels. Achter het altaar is de muur met houten latten afgewerkt. Het plafond en de tussenpijlers van de glaspartijen zijn sober wit geschilderd.

Het houten kerkmeubilair is sober, de stoelen staan in waaiervorm naar de verhoogde altaarruimte toe georiënteerd. Links voor de altaarruimte een bescheiden orgel van de firma Verschuren. De kerk dateert van na het Tweede Vaticaans Concilie, daarom ontbreken communiebanken en kruisweg.

De kerk bezit nog enig meubilair uit de in 1944 gebombardeerde Sint-Martinuskerk onder andere een gotisch hardstenen wijwatervat uit de 16de eeuw, een neogotische hardstenen doopvont uit 1903, van Paul Roemaet uit Leuven en drie tegen de muur geplaatste wijwatervaten met een heiligenbeeld. De aan de wand achter het altaar bevestigde Calvariegroep (1954-1956) werd gebeeldhouwd door de Genkse kunstenaar Raf Mailleux.

De toren is uitgevoerd in beige baksteen. Deze staat los van de kerk zodat bij een eventuele mijnverzakking de zware toren geen schade aan de kerk zou aanrichten. In de 22 meter hoge toren hangen twee luidklokken. In de noordoost- en zuidwestmuur zijn op zeven verschillende niveaus per drie gegroepeerde glasdallen verwerkt. Aan de zuidoostmuur is een decoratief smeedwerk met belettering "H. Missen" bevestigd.

  • Stadsarchief Genk, Bouwdossier 1962-010.
  • HOUBREGS R. 2003: 50 jaar parochie St Jan Baptist de la Salle Bokrijk, Heidebloemke 62.4, 139-144.
  • HOUBREGS R. 2004: 50 jaar parochie St Jan Baptist de la Salle Bokrijk, Heidebloemke 63.1, 39-47.
  • HOUBREGS R. 2004: 50 jaar parochie St Jan Baptist de la Salle Bokrijk, Heidebloemke 63.2, 93-99.
  • HOUBREGS R. 2004: 50 jaar parochie St Jan Baptist de la Salle Bokrijk, Heidebloemke 63.3, 109-118.
  • HOUBREGS R. 2004: 50 jaar parochie St Jan Baptist de la Salle Bokrijk, Heidebloemke 63.4, 172-181.
  • S.N. Kerk St. Jan Baptist de la Salle I (Boxbergheide), informatietekst gebruikt bij de Opentuindagen in Boxbergheide, 12/02/2009.
  • Informatie verkregen van Jo Braeken (19 april 2017).

Auteurs: Fexer, Charlotte
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Jan Baptist de la Salle [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305002 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.