Burgerhuis in cottagestijl naar het ontwerp van architect Guillaume Peeters uit 1927. De bouwaanvraag werd in augustus 1927 ingediend door ‘mejuffrouw’ Martha Claes, maar het bouwplan gedateerd juli 1927 vermeldt de heer Ed. Claes als opdrachtgever. Volgens het adresboek Ratinckx stond Ed. Claes vanaf 1929 op dit adres ingeschreven, met als beroep ‘agent artistique’. Gelijktijdig werd op het aanpalende perceel nummer 115 een gelijkaardig burgerhuis in cottagestijl opgetrokken in opdracht van Pierre Haentjens, naar een ontwerp van Peeters gedateerd mei 1927, waarvan de bouwaanvraag al op 9 juli 1927 was ingediend. De woningen maken deel uit van een homogeen ensemble van cottagewoningen Koninklijkelaan 111 tot 121, waaronder ook de eigen woning van Guillaume Peeters uit 1925 op nummer 117 en de woning Diels-Van Gestel op nummer 111 die hij in 1928 ontwierp. De bouw van deze burgerhuizen is te situeren in de context van de verkaveling en aanleg van “nieuw Berchem” kort vóór en na de Eerste Wereldoorlog. Dit stadsdeel dat teruggaat op oude landgoederen en krijgsgronden werd ten zuiden van de Brialmontomwalling ingericht.
De Antwerpse architect Guillaume Peeters was actief van 1905 tot eind jaren 1930 en bouwde met name conventionele burgerhuizen, meergezinswoningen en villa’s in eclectische stijl, cottagestijl en art-decostijl. Tijdens het interbellum had de architect talrijke bouwopdrachten in nieuw Berchem, waar hij zelf ook resideerde. Behalve Koninklijkelaan 111 tot 117, zijn gelijkaardige cottagewoningen van Peeters bekend in de nabijgelegen Lodewijk Gerritslaan 35, 41 en 43. In dezelfde stijl had hij al in 1922 het ontwerp getekend voor de meer prestigieuze villa Schenck in de Nieuw-Parkwijk “Den Brandt”. Deze architectuur onderscheidt zich door een pittoresk karakter, geïnspireerd op de traditionele Engelse vakwerkbouw, met een levendige vormgeving en een kleurrijke materiaalcombinatie van baksteen, natuursteen en houtbouw.
Zoals opgelegd door de bouwvoorschriften voor de Koninklijkelaan, wordt de woning voorafgegaan door een voortuintje, van de straat gescheiden met een omheining van eenvoudig smeedwerk tussen hardstenen posten. De afhellende oprit tussen bakstenen keermuren van de garage neemt de rechterhelft in, het tuinpad de linkerhelft, geflankeerd door beplanting.
Het rijhuis heeft een gevelbreedte van twee ongelijke traveeën en telt, boven een souterrain, twee bouwlagen onder een complex zadeldak van rode pannen met de nok parallel aan de straat. De begane grond is opgetrokken uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband met gesneden voeg. Witte natuursteen is onder meer gebruikt voor de sokkel, kraagstenen, de structurele delen van het inkomportaal en de bow-window. De lage plint, lekdrempels en drie treden van het inkombordes zijn uit blauwe hardsteen. De overkragende bovenbouw is uitgevoerd in imitatievakwerk uit geschilderd hout, en verder volledig afgewerkt met een beraapte gevelbepleistering. Ook het houtwerk van de met leien beklede luifel boven het portaal en de dakkapel is beschilderd. De typische kenmerken van de cottagestijl komen in het ontwerp tot uiting in de dakstructuur, de puntgevel, het gebruik van imitatievakwerk en de wisselende vorm van de muuropeningen.
Asymmetrisch van opzet, legt de gevelcompositie de nadruk op het brede zijrisaliet in de rechtertravee, dat wordt bekroond door een puntgevel. Een bow-window markeert de begane grond, met een ongelijk drielicht opgedeeld door getoogde tussendorpels en Toscaanse halfzuilen. In het souterrain doorbreekt een korfboogvormige garagepoort het gevelvlak, en boven de bow-window rust de overkragende bovenbouw op een geprofileerde houten lijst, consoles en kraagstenen. De eerste verdieping is geopend door een drielicht met tussendorpel vervat in het houten stijl- en regelwerk, vanaf een houten lekdrempel op korbelen. De eveneens overkragende puntgevel met brede houten windborden, een tweelicht en diagonaalpatroon in de borstwering, rust op houten consoles. In de smallere inkomtravee wordt de rechthoekige inkomdeur met afgeschuinde bovenhoeken en getralied zijlicht beschut door een houten, kepervormige luifel met gestrekte uiteinden op consoles, uitgevoerd in een sierlijke detaillering. De bovenbouw, eveneens overkragend op een geprofileerde houten lijst en korbelen, wordt geaccentueerd door een driezijdig erkertje met console. Als beëindiging heeft de inkomtravee een overhangend dakvlak op consoles, waarin een houten dakkapel met windborden en zadeldakje. De houten garagepoort en de inkomdeur met spionnetje en smeedijzeren deurklopper, beide met beglazing in het bovenlicht, zijn nog oorspronkelijk. Het overige schrijnwerk is vernieuwd. De brievenbus in natuursteen en de smeedijzeren balustrade van het inkombordes zijn eveneens bewaard.
De plattegrond van de woning is duidelijk afgeleid van de eigen woning van Guillaume Peeters, met een quasi identieke indeling op de begane grond. Door enkele inventieve ingrepen wordt afgeweken van de conventionele typologie van het burgerhuis. Volgens het bouwplan is de woning georganiseerd rond de zijdelings ingeplante traphal met bovenlicht. Een enfilade van salon, woonkamer en terras met glazen afdak beslaat de brede venstertravee van de begane grond, geflankeerd door de inkom- en traphal, en de keuken annex pomphuis en wc. Trapezoïdaal van vorm sluit de woonkamer enerzijds aan op de inkom- en traphal en anderzijds op de keuken, die onderling verbonden zijn door de vestiaire. Op de eerste verdieping bevinden zich twee slaapkamers, aan de tuinzijde met een terras onder een glazen afdak, verder aan weerszij van de traphal de badkamer en een kastenruimte met bovenlicht en wc. Het dakniveau biedt ruimte aan een voorkamer, een grote en twee kleine mansardekamers. De woning is volledig onderkelderd, in tegenstelling tot de architectenwoning met een garage te bereiken via de afhellende oprit, en verder opgedeeld in een kolen-, wijn- en waskelder. Deze laatste geeft uit op een ‘cour anglaise’ onder het terras.
Auteurs: Hüpscher, Erica; Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Is deel van
Koninklijkelaan
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Burgerhuis in cottagestijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/307590 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Stad Antwerpen
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.