erfgoedobject

Parochiekerk Sint-Jan-Baptist

bouwkundig element
ID
80146
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/80146

Juridische gevolgen

Beschrijving

Zuidoost-noordwest-georiënteerd bedehuis, gelegen aan de hoek met de Kerkweg, op een recent heraangelegd, met jonge linden beplant plein. Neogotische éénbeukige, kruiskerk van 1852-55, aanvankelijk zogenaamd "Kapel van Lommel-Broek", de eerste benaming voor Kerkhoven, naar ontwerp van provinciaal architect Lambert Jaminé (1800-71) uit Hasselt, met de hulp van provincaal onderarchitect Herman Jaminé (1826-85) uit dezelfde stad (ontwerp van 1851), in 1856 onder het gezag van kapelaan en latere pastoor P.-A. Cruls (1809-84) geplaatst, ingewijd op 18 juni 1877 door de hulpbisschop van Luik, Monseigneur Doutreloux, vergroot in 1890-92 met koor en kruisbeuk naar ontwerp van bouwmeester H. Martens (Stevoort), onder het pastoraat van G. Straetmans (1887-92), en recent van een weekkapel ten noordoosten van het koor voorzien. In 1906, herstellingswerken aan de toren en aan het oud gedeelte van de kerk, naar ontwerp van laatst genoemde architect.

De plattegrond beschrijft een ingebouwde zuidoost-toren, een schip van vier traveeën, een transept met armen van telkens één travee met vlakke sluiting en een koor van één rechte travee met driezijdige sluiting, ten zuidwesten geflankeerd door een sacristie en ten noordoosten door de recente kapel.

Bakstenen gebouw met aflijnende overhoekse muizentand; gebruik van hardsteen voor schouder- en topstukken, sluitstenen, deklijsten, afzaten, al dan niet doorlopende lekdrempels, waterlijsten, spitsboogportaal en afwerking van de versneden steunberen; mergel voor maaswerk van vensters; gecementeerde afwerking voor drie eerste traveeën van zuidwestelijke zijgevel, sokkel, muur- en hoekbanden van voorgevel, kruis boven portaal, geblokte omlijsting van bekronende rondboognis en omlijsting van dito blind oculus; geprofileerde houten kroonlijst; sierankers. Meer uitgewerkte zuidoostpartij met grotendeels ingebouwde toren onder naaldspits (leien) met bekronend smeedijzeren kruis en haan op bol; vier bouwlagen van ongelijke hoogte, de tweede en de derde inspringend; oprijzende vierkante torenromp vanaf de derde bouwlaag.

Spitsboogportaal in een geprofileerde omlijsting op neuten; rechthoekige deur met bewaard houtwerk en ijzerbeslag. Bekronende rondboognis en blind oculus. Romp van twee geledingen, aan elke zijde eindigend op een pseudo-fronton met aflijnend klimmend spitsbogig fries; derde bouwlaag met drie spitsbogige galmgaten aan elke zijde, vierde bouwlaag met opzij telkens twee dito gaten en voor- en achteraan een uurwerk. Schip, transept en koor onder zadeldaken (kunstleien); bekronend smeedijzeren kruis bij overgang koor en sluiting. Opstand van de voorgevel aansluitend bij deze van de torenpartij.

Zijgevels geritmeerd door versneden steunberen waartussen spitsboogvensters op afgeschuinde lekdrempels; klein oculus in de eerste travee, ten zuidwesten gedicht. Transeptarmen met op elkaar gestelde dito steunberen, tweelichten en vierlichten in de sluiting, laatst genoemde ingeschreven in een spitsbogig spaarveld, waarboven drie gekoppelde spitsboognissen. Koor en sluiting met overhoeks geplaatste steunberen en tweelichten. Sacristie onder tentdak, met twee betraliede spitsboogvensters. Recente kapel onder zadeldak (kunstleien).

Bepleisterd en beschilderd interieur met overkluizing door middel van spits houten (?) tongewelf, rustend op geprofileerde, van monsterkoppen voorziene kraagstenen; ijzeren trekstangen. Analoge overkluizing van transeptarmen en rechte koortravee. Kruising met gelijkaardig kruisribgewelf uitlopend op ten zuidoosten gebundelde halfzuilen met vierzijdig basement en dito impost; geprofileerde spitsbogige scheibogen en dito triomfboog. Straalgewelf in koorsluiting, opgevangen door colonnetten met halfrond basement en vierzijdig kapiteel.

Mobilair

Neogotische stoffering, van eik tenzij anders vermeld. Gepolychromeerde houten beelden van Sint-Amandus en Sint-Gerlachus, getekend en 1893 gedateerd, door Michel Hoeken (1827-1917) en Gerard Jansen (1836-1906), (Sint-Truiden), op sokkels opgesteld; dito beeld van Sint-Jan-in-disco (onbepaald, begin 16de eeuw of pastiche); beschilderde Christus aan het kruis (materiaal?); gipsen beelden van Heilig Hart, op sokkel en onder baldakijn, Sint-Pieter op sokkel, Sint-Antonius van Padua en Sint-Jozef met Kind; witbeschilderde gipsen kruisweg, bezorgd door pastoor Daniël-Bernard Van Koot (º1848).

Hoofdaltaar van marmer en witte steen, door Parras (Maastricht), met inscripties M, IHS en J, alsook gepolychromeerd houten retabel met beelden van Heiligen Johannes de Doper, Amandus, Bernardus en de profeet Jeremias (circa 1910); huidig hoofdaltaar van voormalige communiebank (circa 1910); zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw; orgeltribune; twee biechtstoelen; twee bidstoelen. Recent orgel.

Tussen 1971 en 1999 deels overschilderde muurschilderingen door Peter Heidbüchel (1907-08) uit Sint-Truiden, met voorstellingen van het Offer van Melchisedek, Mozes slaat water uit de rots, de Mannaregen, de Vermenigvuldiging der broden en der vissen, het Laatste Avondmaal, de Heilige Gerlachus kluizenaar, de Heilige Gerlachus predikt tot de heidenen, het Doopsel van Christus, Onze-Lieve-Vrouw met Kind en Heilige Dominicus, Sint-Jozef op zijn sterfbed en een communietafereel. Figuratieve en decoratieve glasramen.

  • DRIESEN W., Het beeldhouwersatelier van Cornelis Janssen in St.-Truiden (tweede helft 19de eeuw), in: VAN CLEVEN J. e.a., Neogotiek in België, Tielt, 1994, p. 137 (in verband met Hoeken en Jansen).
  • GEERTS F. e.a., Door het zand getekend. Bijdragen over landschap en verleden van de Kempense grensgemeente Lommel.Uitgegeven naar aanleiding van de millenniumviering in 1990 , Lommel, 1990, p. 443-446, afbeelding 12 op p. 444.
  • GEUKENS B., Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, Provincie Limburg, Kanton Neerpelt, Brussel, 1977, p. 28-29.
  • INDEKEU B. & GEERTS F., Hoelang zal de tol nog draaien? Mijmerend wandelen langs een 150-tal Lommelse ansichten uit het begin van deze eeuw, Publikaties van de vzw Museum Kempenland te Lommel 3, Lommel, 1987, p. 71-72, prentkaarten nummers 141-142.
  • LAINÉ D. & VANTHILLO C. (red.), Peter Heidbüchel, een "Kirchenmaler" te Sint-Truiden (1868-1949), Limburg - Het Oude Land van Loon 78, 1999, p. 224, 231, 235, afbeeldingen op p. 232.
  • LEYSEN V. & INDEKEU B., Van teutendorp tot bruisende stad. Lommel in de voorbije twee eeuwen (1800-2000), Publicaties van de vzw Museum Kempenland te Lommel 18, Lommel, 2001, p. 72, 85, 190, oude prenkaart op p. 84 (met eertijds omhaagde kerk).
  • MEUL V. & JAMINÉ W., Van Waterstaatskerk tot Mijncité. Een historiek van het bouwen in Limburg door drie generaties provinciale bouwmeesters Jaminé (1832-1921), Cultureel erfgoed in Limburg 2, Hasselt, 1999, p. 229.
  • MICHIELS G., Kerkbedienaars van de sedert 1852 ontstane parochies te Lommel, Limburg 55, 1976,, p. 113, 114).
  • S.N., H. Martens, bouwmeester, Stevoort, 1983, p. 21.
  • S.N., Laat-gotische beeldsnijkunst uit Limburg en Grensland, Sint-Truiden, 1990, inventaris nummer 331.
  • THIJS C. & VAN STEEN C., Lommel. Proeve van een geschiedenis onzer gemeente, Lommel, 1941, p. 13, 43.
  • VANTHILLO C., Nederlandse neogotici in Sint-Truiden. De neogotische beeldhouwersateliers van Carnelis Janssen (1828-1895), Michel Hoeken (1827-1917) en Gerard Jansen (1836-1906), Sint-Truiden ingekaderd 1830-1914 (tentoonstellingscatalogus), Sint-Truiden, 1998, p. 176-190 (in verband met Hoeken en Jansen).

Bron: PAUWELS D. 2005: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Maaseik, Kanton Neerpelt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 19n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Pauwels, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Jan-Baptist [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/80146 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.