Gelegen ten noorden van de Hasseltsestraat, beboomd pleintje ten westen. Omringend kerkhof met hoge bakstenen muur met steekboogvelden ten zuiden, oosten en westen. Hek en pad naar de pastorie ten zuidoosten.
Historiek
Na de brandschade circa 1600 restte van de eenbeukige gotische kerk slechts de toren en torenpijlers (15de eeuw). Schip en koor werden gedurende verschillende perioden veranderd. Het huidige schip dateert van 1777, het koor werd vernieuwd in 1812.
Beschrijving
De plattegrond vertoont een driebeukig schip van vijf traveeën met ingebouwde vroegere kruisingstoren, een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting en een noordelijke en zuidelijke sacristie. Baksteenbouw op zandstenen sokkel, zandstenen hoekstenen. Schip onder zadeldak (leien).
Westergevel met hoog opgemetste zandstenen onderbouw en aangepast aandak met muurvlechtingen. Rondboogpoort opgenomen in een rechthoekig geprofileerde omlijsting van arduin met acanthussluitsteen, gegroefde zwikken, diamantkopimposten en neuten; bekronende gestrekte druiplijst. Erboven: arduinen gedenksteen met het wapen van Lambertine L.T. de Faing, welke door middel van een gift de kerk liet vernieuwen, en jaartal 1777. Zandstenen rondboogvenster met ijzeren harnas en oculus in de top. Noord- en zuidgevels geritmeerd door steekboogvensters op arduinen lekdrempels, negblokken.
Verankerde vierkante toren in baksteenmetselwerk; geometrische siermotieven van gesinterde baksteen in oostzijde; spitsboogvormige galmgaten (twee per wand) gevat tussen een cordon en omlopende druiplijsten van zandsteen. Ingesnoerde achtkantige spits (leien).
Koor onder zadeldak (leien); steekboogvenster met arduinen lekdrempel naar het model van zijbeukvensters in noord- en zuidgevel. Koorsluiting met calvarie in rondboogveld (baksteen) op twee bakstenen halfzuilen, waarboven ovale oculus.
Zuidelijke sacristie onder half tentdak (leien) met betralied steekboogvenster ten zuiden en rechthoekige deur in vlakke omlijsting van arduin ten oosten. Noordelijke sacristie onder half tentdak, met recente aanbouw van een travee onder plat dak.
Interieur
Sschip geritmeerd door slanke Dorische zeilen op achtzijdige sokkel; rondboogarcaden. Overkluizing van de middenbeuk: langwerpige koepelgewelven (rechthoekig grondvlak) tussen gordelbogen die worden opgevangen door rocailleconsoles ingewerkt in de zwikken. Boheemse kappen tussen gelijksoortige gordelbogen op minder versierde consoles in de zijbeuken. Sporen van de vroegere steile zadeldakhelling van de beuk op de westelijke wand van de toenmalige kruisingstoren. Vroegere kruising: kruisribgewelf op zware bundelpijlers met gewelfde polygonale kapitelen; cantonnerende schalken die de geprofileerde ribben schragen. Kooroverwelving naar het model van de middenbeuk, doch vrij strakke consoles met neoclassicistische inslag die goed de onderscheiden bouwperiodes aanwijzen.
Mobilair
Schilderij: "Onze-Lieve-Vrouw-Hemelvaart" (doek op hoofdaltaar), (17de eeuw?). Koorglasramen van Nenquin (Gent), 1914. Beelden van de Heilige Petrus en Paulus aan weerszij van hoofdaltaar (18de eeuw); Onze-Lieve-Vrouwebeeld (zuidaltaar) (18de eeuw); relikwieënkastje van de Heilige Mauritius, (17de - 18de eeuw). Portiekzijaltaren (18de eeuw); laatclassicistische koorlambriseringen, preekstoel, doksaal (circa 1800); communiebank (19de eeuw); biechtstoel (1856). Orgel: P. II. Van Peteghem, 1829-30, licht verbouwd 1864, C. Anneessens. Zeven grafstenen van zandsteen en arduin, daterend uit de 18de eeuw, ingemetseld in noordgevel.
Dossier en inventaris van de kerk, bewaard op de pastorie.
Bron: D'HUYVETTER C., DE LONGIE B. & EEMAN M. met medewerking van LINTERS A. 1978: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Aalst, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 5n1 (A-G), Brussel - Gent. Auteurs: d'Huyvetter, Clio; de Longie, Bea; Eeman, Michèle Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Aanvullende informatie
Het kerkhof van Ophasselt staat schematisch aangeduid op de Ferrariskaart uit 1770-1778. De kaart suggereert een ommuurde cirkelvormige site. Samen met een vijver, een gebouw en twee met bomen afgeboorde velden worden ze omringd door wegen. De Atlas der Buurwegen toont aan dat in 1840 de provinciale weg Geraardsbergen-Ninove de site ten zuiden van het kerkhof doorsnijdt. Het kerkhof behield zijn ovaalvorm en is duidelijk ommuurd.
Vandaag strekt het kerkhof zich ten zuiden en ten oosten van de kerk uit. Het geheel wordt ten zuiden, oosten en westen ommuurd met een hoge bakstenen muur met steekboogvelden. De toegang wordt afgesloten door een smeedijzeren hek aan hardstenen, mogelijk 18de-eeuwse pijlers met bekronende siervazen.
Op het kerkhof een mooi geheel van voornamelijk graftekens uit het interbellum en de naoorlogse periode die samen het rijtjesdenken van de 20ste eeuw illustreren. Zowel graftekens in sober gedecoreerde art deco, vaak met gestileerde rozen, als in modernisme bleven bewaard.
Het kerkhof biedt een overzicht van de grafcultuur van de edelman als van de middenklasse. Er bleven hardstenen, kunststenen, houten grafkruisen en ook een grafteken in cimorné (Elodie Van Der Poorten + 1937) bewaard. Zowel de grafvormige stèles in een graftuin als de stèles met een (verhoogde) zerk komen voor. Verschillende graftekens hebben marbrieten tekstplaten, porseleinfoto’s en metalen applicaties.
In de noordelijke muur van de kerk werden drie grafkruisen ingemetseld voor De Henau Pr. + 1751/ Anthonette Van Oudenhove + 1706 (?) / Iuline Vander Stock.
Het kerkhof werd bezocht in 2017.
Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Pieters-Banden met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/8682 (geraadpleegd op ).
