Inventaris

Kerkstraat (Damme)
Overgebleven gedeelte van 13de-eeuwse georiënteerde gotische kerk, uitgebreid in de loop van de 13de tot de 16de eeuw en waarvan schip, transept en torenspits afgebroken in 1725-1727. De koorpartij die in de loop van de tweede helft van de dertiende eeuw omgevormd wordt tot hallenkoor is één van de oudste voorbeelden van dit type in Vlaanderen. Gelegen in grotendeels ommuurd terrein ten zuidwesten van het stadscentrum met aanpalend kerkhof met leilindes ten zuiden en kerkplein ten noorden.

Markt 1 (Damme)
Gotisch stadhuis, opgetrokken in 1464-1467 op de plaats en deels op de funderingen van de toendertijd bouwvallige grotere halle van 1241, dit naar ontwerp van de Brusselse bouwmeester Godevaert de Bosschere en zijn zoon Willem. Vrijstaand gebouw ten oosten van de Markt met een gekasseide tuin aan noord- en oostzijde toegankelijk via ijzeren hek tussen vierkante natuurstenen pijlers en muurtjes. Volume van zeven traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak, uitgevoerd in diverse Brabantse kalksteensoorten, en met zij- en achtergevels in baksteen; zuidzijgevel deels in Doornikse steen, vermoedelijk van de oudere 13de-eeuwse halle.

St. Jacobsstraat (Damme)
Georiënteerde vroeg-gotische kerk, met koor, portaal en sacristie die in de 17de eeuw (her)opgebouwd zijn. Centraal in de dorpskern gelegen kerk, met omringend het goed bewaarde, omhaagde kerkhof met ruime grasperken en talrijke bomen. Het beeld van het kerkhof wordt bepaald door enkele uitzonderlijke graftekens, namelijk de monumentale neoclassicistische stèle van Petrus (Standaert) en een drietal zeer waardevolle smeedijzeren kruisen, waarvan één met koperplaat. Toegangsdreef met gekandelaarde leilindes.

St.-Kwintensstraat (Damme)
Parochiekerk van Oostkerke, gelegen in een ommuurd kerkhof waarrond de belangrijkste straten van het kerkdorp lopen. Monumentale vroeggotische westtoren uit eerste helft 13de eeuw, en schip uit tweede helft 13de eeuw. Na vernieling tijdens de Tweede Wereldoorlog getrouw gereconstrueerd in de periode 1952-54 onder leiding van architect Luc Viérin, met behoud van oorspronkelijke muurfragmenten en hergebruik van oorspronkelijke stenen.

Zeedijk 4A (Damme)
Archeologische resten van de middeleeuwse kerk van Lapscheure, gelegen in de tuin van de nieuwbouwwoning nummer 4, ten oosten naast de dijk. Bij een opgraving in 1989 worden de funderingen van de kerk teruggevonden: Latijns kruis met schip van drie beuken.

Kerkstraat 87 (De Haan)
De kerk is gewijd aan het Heilig Kruis, de kruisdevotie en bedevaart ontstaan in de 16de eeuw. In oorsprong een gotische kerk, mogelijk opklimmend tot midden 13de eeuw, gevolgd door een grote bouwcampagne midden 17de eeuw en later, typisch voor de Vlaamse kustkerken, uitgebreid met een neogotisch schip naar ontwerp van Alphonse De Pauw van 1906. De plattegrond ontvouwt een georiënteerde, driebeukige hallenkerk op nagenoeg rechthoekig grondplan met achtzijdige vieringtoren; een schip van vier traveeën, een pseudotransept van één travee en een koor van vier ongelijke traveeën met vlakke apsis. Sacristie, stook- en bergplaatsen bevinden zich in de zuidoostelijke aanbouw.

Vlissegemstraat (De Haan)
De huidige driebeukige hallenkerk met achtzijdige westtoren gaat terug op een 13de-eeuws kerkgebouw. Georiënteerde, driebeukige hallenkerk op nagenoeg rechthoekig grondplan met ingebouwde vierkante westtoren (oorspronkelijk vieringtoren), een schip van vijf traveeën en een koor van één travee met driezijdige sluiting, geflankeerd door de sacristie en stookplaats. Verankerde baksteenbouw onder leien zadeldak op klossen. De kerk ligt te midden van het ommuurde kerkhof met graftekens en rijen knotlindes.

Dorpsstraat 3_2 (De Panne)
Bedehuis met omringend kerkhof, aan de Stationsstraat begrensd door een muur met hek. Neogotische hallenkerk naar ontwerp van architect P. Buyck van 1855 met deels romaanse, deels gotische toren en transept daterend uit een belangrijke bouwfase in de 13de eeuw. Verankerde gele baksteenbouw met aanwezigheid van ijzerzandsteen in transept, onder leien bedekkingen. De plattegrond ontvouwt een voorgeplaatste westtoren met aanleunende kruisbeuken, een driebeukig schip van vijf traveeën met rechte sluiting van zijkoren en een hoofdkoor van een rechte travee met driezijdige sluiting; aanleunende sacristie en stookplaats. Het kerkhof bewaart een collectie graftekens uit de periode van de Eerste Wereldoorlog tot de late jaren 1970. In de kerk en op het kerkhof oorlogsgedenktekens en graven van militairen.

Ardense Jagersstraat-Gottem 5B (Deinze)
Mogelijk is de vierkante onderbouw van de kruisingstoren van romaanse oorsprong. Behouden vroeggotisch koor en transept van het eenbeukig kruiskerkje vermoedelijk uit eind 13de eeuw. Achthoekige klokkenkamer van Lediaanse steen toegevoegd eind 14de tot 15de eeuw. In 1951-53, huidig eenbeukig schip van vijf traveeën gebouwd naar ontwerp van architect G.J. Callens en ingeplant op een kleine heuvel ten westen van de oude Leie met nog omringend kerkhof, met lage bakstenen ommuring en verschillende graftekens.

Martelarenplein 7 (Deinze)
Voorheen omwalde kerk, ingeplant ten zuiden van het huidige Martelarenplein, met omringend kerkhof afgesloten door een laag muurtje. De oude kerk stortte in 1615. Heropbouw en uitbreiding vanaf 1620 naar ontwerp van J. De Mol, pastoor-deken en architect. De plattegrond ontvouwt een driebeukige hallenkerk van drie traveeën met westtoren en ten zuiden aangebouwde doopkapel, een licht uitspringend transept van één travee en een vlak afgesloten koor van één travee met flankerende sacristieën. Ommuurd en vergroend kerkhof omheen de parochiekerk met een collectie aan 20ste-eeuwse grafstenen.