Eerste vermelding in 1111 (Malla). Landbouwgemeente (graangewassen, suikerbieten en grasland), gelegen in de vallei van de Jeker, met natte, alluviale gronden in het zuiden en zuiwesten van de gemeente. De bewoning concentreert zich in twee kleine kernen (Mal en Klein Mal), en aan de steenweg van Tongeren (Berg) naar Sluizen. Oudste sporen van bewoning uit de Romeinse periode (graven, sporen van centuriatio); de heerbaan Bavai-Tongeren-Keulen doorkruist de gemeente.
De heerlijkheid was een bezit van de Bisschoppelijke Tafel van Luik, een aantal belangrijke leengoederen waren eigendom van de familie van Elderen. De schepenbank sprak Loons recht en ging in beroep bij het hof van Vliermaal.
De Kruisvindingsparochie, in de 9de en 10de eeuw een hulpkerk van Tongeren, maar vóór de 13de eeuw reeds afgescheiden van de moederkerk, omvatte vanaf 13de of 14de eeuw ook Sluizen; begevingsrecht en tienden bij het Onze-Lieve-Vrouwekapittel van Tongeren. De oude romaanse kerk werd in 1845 afgebroken en in dat jaar vervangen door het huidige gebouw.
Oppervlakte: 399 hectare. Aantal inwoners (1988): 836.
- BAUWENS-LESENNE M., Bibliografisch repertorium van de oudheidkundige vondsten in Limburg, behoudens Tongeren-Koninksem (vanaf de vroegste tijden tot de Noormannen), Brussel, 1968, p.215-216.
- DARIS J., Notice sur Mal-Sluse, in: Notices historiques du diocèse de Liège, vol.14, Luik, 1893, p.75-101.
- GAUCHEZ V., Topographie des voies romaines de la Gaule-Belgique, (Annales de l'Académie royale d'Archéologie de Belgique, 38, 3de reeks, 8, 1882, p.147).
- SCHUERMANS H., Exploration de quelques tumulus de la Hesbaye, (Bulletin des Commissions royales d'Art et d'Archéologie, 5, 1866, p.474).
- SEVERIJNS P., Een greep uit de geschiedenis der kerkdorpen, in: 2000 jaar Tongeren. 15 vóór Chr. tot 1985, Hasselt, 1988, p.211-212.
- S.N., Park van de Oostelijke Jeker
- S.N., Beschermd landschap, tussen Mal en Tongeren, met een oppervlakte van circa 160 hectare. Het landschap wordt gekenmerkt door een afwisseling van hooilanden, drassige terreinen, moerassen en rietkragen, dit alles omzoomd door populieren en struwelen van els of wilg.
- S.N., Venige depressies binnen de oude Jekermeanders herbergen een rijke, gevarieerde beemd- en moerasvegetatie, waarin zeldzame vogelsoorten broeden.
- THYS C., Le chapitre de Notre-Dame à Tongres, Antwerpen, 1889, vol.III, p.263-282.
- VANDEN EEDE K., inspecteur Bestuur Monumenten en Landschappen, Onuitgegeven nota's.
