Geografisch thema

Ballingenweg

ID
14762
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14762

Beschrijving

Straat in het stadscentrum van Harelbeke, die loopt van de Andries Pevernagestraat naar de Tuinstraat. De naam verwijst naar de middeleeuwse gewoonte dat mensen die uit Harelbeke werden verbannen, verplicht waren langs deze weg te gaan om Harelbeke te passeren zonder door het centrum te moeten gaan. Voorheen zogenaamd de vesteweg (mogelijk afgeleid van Vestingweg) of de zuidelijke grens van Harelbeke-binnen. Ontstaan als verhoogde aarden weg met een gracht ernaast. De gracht was uitgedolven en met de vrijgekomen aarde was een wal opgehoogd naar de zijde van de stad. Oudste(?) weergave van de omwalling ter hoogte van de huidige Ballingenweg komt voor op een tekening van Lowys de Bersaques van 1640. De Ballingenweg zelf is aangelegd aan de buitenkant van de gracht en dient als vervoersweg om de aanpalende landerijen buiten de vesten te bereiken. De weg was slechts op één plaats onderbroken door een uitweg naar de Gavers, met name in de voormalige Gaversstraat (nu Stationsstraat). Vermoedelijk zijn de grachten gedempt in de 15de of 16de eeuw. De Ballingenweg vertrekt in het verlengde van de Schipstraat en volgt de vesten van de stad aan de buitenkant. Akten en stadsrekeningen uit de 17de en 18de eeuw vermelden dat de huizen van de hoofdweg met hun achtererf palen aan de vesten. Deze vesten zijn toen reeds verdwenen; een muur scheidt de erven van de voetweg genaamd de Ballingenweg.

Ook op de Atlas der Buurtwegen (1845) wordt de huidige straat vermeld als voetweg met name enerzijds als "Sentier n° 47" beschreven als "Sentier du Sweveghemsche kalsyde au Boterpotstraet", zogenaamd "Ballingweg"; anderzijds wordt het deel in zuidwestelijke richting vermeld als "Sentier n° 53" ofwel "Sentier du Ballingweg au Watermolenvoetweg". De weg loopt in eerste instantie parallel met de huidige Marktstraat om dan iets meer zuidelijk de Arendsbeek te kruisen. Vervolgens loopt de straat recht naar de huidige Stationsstraat om vanaf daar in meer noordelijke richting verspringend door te lopen tot achter en tussen de bebouwing van de Peter De Coninckstraat (zie rechts van nummer 2 en tussen nummers 5 en 7) en tot aan de huidige Boterpotstraat (heden nog een deel van het straatje bewaard tussen de nummers 8 en 26). Volgens De Flou wordt de straatnaam "Ballingweg" voor het eerst vermeld in 1846. Op de kaart van het Militair Cartografisch Instituut van 1873 worden slechts enkele volumes weergegeven aan de noordzijde van de straat, aansluitend bij de Markstraat. In het begin van de 20ste eeuw wordt melding gemaakt van twee herbergen en van oudsher verschillende waterputten, vandaar dat de straat ook het Brouwputje werd genoemd. De putten leverden helder water voor de brouwerijen aan de Marktstraat. In het begin van de 21ste eeuw is een dergelijke waterput opgegraven die is opgebouwd uit 14de-eeuws metselwerk. In 1909 wordt bij K.B. beslist dat het deel van de Ballingenweg tussen de Stationsstraat en de Boterpotstraat wordt afgeschaft als openbare weg. In 1959 wordt de Ballingenweg verbreed. Thans geasfalteerde straat. De straat wordt hoofdzakelijk gedomineerd door de schoolgebouwen en achterbouwen en garage-uitritten van de woningen aan de Marktstraat. Tevens ook toegang tot het stadspark (Marktstraat nummer 29). De schoolvleugels dateren uit de 20ste eeuw met name de deels bewaarde vleugel van de betaalschool uit 1927 (nummer 26), een vleugel van het begin van de jaren 1960 aan de noordzijde van de straat, gebouwd naar een ontwerp van architect Jan Libbrecht en thans behorend tot het Sint-Amandscollege aan de Marktstraat en een hedendaagse vleugel (nummer 26).

  • OCMW-archief Kortrijk: Figuratieve kaart Binnen schependom van Haerlebeke, den disch competeert binnen schependom ende vrijhede van Haerlebeke, een stick lants daer den meulenwech duergaet naer Derliche, in Taeffel van desen bouck vande disch goederen, Lowys de Bersaques, 1640.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1914, Deel I, kolommen 495-496.
  • Het onderwijs te Harelbeke, in 1861-1961 Harelbeke, vrijwillig brandweerkorps: honderd jaar brandweer en leven, Harelbeke, 1961.
  • Harelbeke grafelijke stad, Harelbeke, 2003, p. 226.
  • LAMPAERT F., Een wandeling langs de Ballingenweg en de oude vesten (26 april 1998), onuitgeg. publicatie.
  • LAMPAERT F., De Harelbeekse straatnamen in 1845, in Tijdingen van de Roede van Harelbeke, jg. 2, nr. 3, 1999, p. 5.
  • Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 5.
  • Veranderingen in de natuur, De oude Leiearm, Van nature een monument. Open Monumentendag Vlaanderen, Zondag 12 september 2004, Harelbeke, 2004.
  • WOSTIJN A., Harelbeke in de Spaanse tijd, 1585-1713, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 14, Harelbeke, 1994, p. 16-17.
  • WOSTIJN A., Het klooster van de Heilige Augustinus in Harelbeke, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 10, Harelbeke, 1991, p. 108, 110.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Sint-Amandscollege campus Heilig Hart

  • Is deel van
    Harelbeke


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Ballingenweg [online], https://id.erfgoed.net/themas/14762 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.