Beschrijving
De vierkantshoeve is beschermd als monument. De bescherming omvat alle hoevegebouwen, het erf en de onmiddellijke omgeving bestaande uit een tuinperceel ten westen van de hoeve.
Waarden
De vierkantshoeve met erf en omgeving is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
historische waarde
Rutten was in oorsprong waarschijnlijk een Karolingisch fiscusgebied, dat als domein van de Pepiniden steeds een keizerlijke bezitting bleef. Vermoedelijk schonk Lodewijk de Vrome het goed als leen aan de abdij van Selingenstadt en in 1018 ging het over naar de benedictijnerabdij van Burtscheid bij Aken. De abdij vormde de meest concrete macht in het dorp, stimuleerde de stichting van de Sint-Evermaruskapel (1lde eeuw) en het kleine kapittel (6 kanunniken) van de Sint-Martinusparochie (l3de eeuw), waarvan de proost door de abdis van Burtscheid werd benoemd. De winning van Burtscheid, een imposante gesloten hoeve met 17de-eeuwse kern, kan mogelijks worden geassocieerd met het neerhof van de verdwenen Ruttense Mottoren, die de kern uitmaakte van het domein. Sinds de optekening van de Ferrariskaart (1770-1774) lijkt er kadastraal aan het gebouw weinig te zijn veranderd.
historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: 17de-eeuws complex van witgekalkte (erfzijdegevels), bakstenen gebouwen onder steile zadeldaken, geschikt rond een rechthoekig, gekasseid erf; woonhuis in het achterste gedeelte van de linkervleugel; stallingen in de achtervleugel, rechtervleugel en het voorste gedeelte van de linkervleugel; dwarsschuur in de vleugel aan de Motstraat. Sporen van verschillende bouwfasen: een 17de-eeuwse in woonhuis en achtervleugel (breukstenen plint en steil dak), een laat-17de tot vroeg-18de-eeuwse in de erfgevel van de achtervleugel (rondboogdeuren in een rechthoekige kalkstenen omlijsting met uitspringende sluitsteen, imposten en neuten), een laat-18de tot vroeg-19de-eeuwse in de erfgevels van alle vleugels, evenals aan de buitenzijde van het woonhuis (rechthoekige muuropeningen in vlakke kalkstenen omlijsting, smeedijzeren krulankers). De dwarsschuur, opgetrokken op een silexplint, vertoont intern nog een imposante vakwerkstructuur met ankerbalkgebinten en ankerbalkstandjukken.
sociaal-culturele waarde
De zone vanaf de Sint-Evermaruskapel tot de oude pachthoeve is een kernachtige getuige van een groots feodaal verleden, met de heerlijke motte als centrum. Motte, pachthoeve en kapel symboliseren als het ware de middeleeuwse maatschappij, maar zijn ook getuigen van de lokale politiek. Deze monumentale site domineert het dorp en de omgeving.