Het gemeentehuis van Tielen (1876) heeft een opvallende veruiterlijkte vormgeving binnen een gemeentelijke plattelandscontext als teken van zijn burgerlijke macht en autonomie. Het vrijstaande gebouw beklemtoont met zijn centraal torenvolume, pronkgevel met bel-etage en bordes op constructieve wijze de dominante aanwezigheid van het gemeentehuis binnen het dorp als teken van burgerlijk gezag. De ligging nabij de parochiekerk Sint-Margaretha bestendigt de juxtapositie van ‘gemeentelijke overheid’ versus (symbool van de) kerkelijke overheid. Het geheel van gemeentehuis, gekasseid voorplein met openbare dorpspomp (1868) en vrijheidslinde (1919), de lindebomen (1880-1890) aan weerszijden van het gemeentehuis alsook het Onze-Lieve-Vrouwebeeld (1946) op het achterplein, vervult een bijzondere betekenis als ontmoetingsplaats.

De neoclassicistische uitwerking van de voorgevel met bepleisterde onderdelen alsook de neomiddeleeuwse decoratie van het imposante torenvolume maken de hoofdgevel van het gemeentehuis van Tielen (1876) tot een ‘pronkgevel’en verlenen het geheel een artistieke meerwaarde. Op de bel-etage zijn de krachtlijnen van het oorspronkelijk planconcept nog herkenbaar, alsook bepaalde interieurelementen en cultuurgoederen aanwezig waardoor het oorspronkelijke representatieve karakter van dit niveau nog weerspiegeld wordt. De in bijlage opgelijste cultuurgoederen maken integrerend deel uit van het monument en worden mee opgenomen in de bescherming. De vrijheidsboom (1919) voor het gemeentehuis alsook de lindebomen aan weerszijden van het gebouw (1880-1890) zijn door hun mooie representatieve groeivorm beeldbepalend in de dorpskom. De vrijheidsboom is met zijn kandelaarvorm een kunstmatig gevormde boom.

in casu architectuurhistorische waarde: Het gemeentehuis van Tielen (1876) heeft een prominente ligging centraal op het dorpsplein en vormt door zijn vrijstaand volume, silhouet en decoratieve voorgevel, samen met de kerk, een beeldbepalend component dat het dorpscentrum mee structureert, karakteriseert en domineert. Het gekasseide voorplein met openbare dorpspomp (1868) en vrijheidslinde (1919) alsook de lindebomen (1880-1890) aan weerszijden van het gemeentehuis en het standbeeld op het achterplein zijn allen beeldbepalende elementen in de dorpskom die zowel de ruimtelijke als historische context van het gemeentehuis ondersteunen en er aldus een eenheid mee vormen. Veelal herinneren deze elementen aan een historische gebeurtenis. De lindeboom voor het gemeentehuis is een vrijheidsboom, geplant tussen kerk en gemeentehuis en herinnert aan de Eerste Wereldoorlog (1919). Het Onze-Lieve-Vrouwebeeld werd opgericht als dank voor de geboden bescherming tijdens de Tweede Wereldoorlog (1946). De lindebomen hebben allen een representatieve groeivorm: de kandelaarvorm van de vrijheidsboom refereert aan een bepaalde beheervorm uit het verleden waarbij beplantingen werden geschoren, gekapt, geleid of geknot.

Het gemeentehuis is exemplarisch voor de sinds de 19de eeuw opkomende bouwtypologie van gemeentehuizen, in casu conceptueel als gemeentehuis opgetrokken in neostijlen en naar ontwerp van de provinciale architect in functie, bouwmeester Pieter-Jozef Taeymans (1842-1902). In zijn ontwerpen voor het burgerlijk type van het gemeentehuis is een zekere trend merkbaar met tot in 1880 een weerspiegeling van zijn academische carrière in een nog sterk classicerende vormgeving. Nadien blijkt uit zijn ontwerpen dat hij zich meer toelegt op een neotraditionele of neo-Vlaamse renaissance bouwstijl. Het gemeentehuis van Tielen, zijn eerste opdracht binnen dit genre, is representatief voor Taeymans’ beginjaren (jaren 1870-1880) met enerzijds een neoclassicistisch getinte gevelgeleding en –decoratie en anderzijds traditionele elementen zoals het torenvolume met neomiddeleeuwse decoratie. De gaaf bewaarde gevelgeleding en –uitwerking resulteren nog in een duidelijke aflezing van de functies, opgebouwd uit een gelijkvloerse verdieping met oorspronkelijk de dienst- en bergruimtes en de hoofdverdieping (bel-etage) met de representatieve vertrekken.