Beschrijving
De parochiekerk Sint-Jacobus de Meerderekerk, met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, en het borstbeeld van de patroonheilige naast de kerk zijn beschermd als monument.
Waarden
De Sint-Jacobus de Meerderekerk, met inbegrip van de cultuurgoederen die er integrerend deel van uitmaken, zoals opgesomd in de lijst als bijlage bij dit besluit, en borstbeeld van de patroonheilige zijn beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:
sociaal-culturele waarde
Kerk opgetrokken op initiatief van pastoor Seraphinus Sonneville en de volledige geloofsgemeenschap. De kerk werd initieel enkel met donaties (geld en goederen), legaten en handenspandiensten opgetrokken. De bouwgeschiedenis volgt als gevolg daarvan duidelijk de economische conjunctuur van de 19de eeuw met de economische landbouwcrisis van de jaren 1845-50 als dieptepunt en zelfs stilvallen van de werken. Pas voor de tweede fase werd beroep gedaan op overheidssteun. De in de kerk aanwezige beelden deden alle dienst als processiebeeld. De volledige kerkinrichting (altaren, beelden, vaandels, ... ) werd geschonken door de geloofsgemeenschap:
- het Maria-altaar, gift in 1858 van advocaat J.M.G. Versmessen van Beveren
- Heilige Jacobus, gift van de pastoor
- Heilige Antonius, 1885, gift van de burgemeester
- Neogotische troon voor Qnze-Lieve-Vrouwbeeld geschonken door Jos Versmessen in 1860
Het aanwezige barokmeubilair en 17de en 18de-eeuwse schilderijen getuigt van de gewoonte om een nieuwgebouwde kerk aan te kleden met oud meubilair met als doel op inrichtingskosten te besparen. Uit respect voor de overledenen werden de grafplaten die voorheen in de kerk lagen herbruikt als vloer voor het portaal, doopkapel en zuidkapel.
artistieke waarde
De kerk bevat neogotische kunstwerken vervaardigd voor de nieuwe kerk. Voor de kwaliteitsvolle binneninrichting werd beroep gedaan op een reeks beeldhouwers en schilders die vertrouwd waren met de neogotische vormentaal: De Preter (sculpteur), A. Vander Eycken (kunstschilder), Edouard Dujardin (kunstschilder), F. Delestrée (sculpteur). Het ontwerp van de biechtstoelen van Delestrée was zo kwalitatief dat het werd hernomen voor de kerk van Wichelen. De beelden op de gevel van de kerk en in het interieur werden gemaakt door de in Nederland verblijvende Haasdonknaar Frans van Camp en het kunstatelier Bressers. De fraaie kwalitatief hoogstaande neogotische processietroon van Onze-Lieve-Vrouw met beeld werd vervaardigd in 1860 door de Antwerpse edelsmid L. Van Rijswijck. Het orgel werd vervaardigd door de gebroeders Vereecken uit Aalst (Gijzegem). Het neogotische ensemble werd aangevuld met meubilair van anonieme meesters zoals de koorbanken, 2 luchters, één godslamp, twee smeedijzeren kandelaars en 8 verzilverde kandelaars met de afbeelding van heiligen onder takkenspitsboog.
Gelijktijdig met de neogotische inrichting werden barokke kunstwerken uit de oude kerk geïntegreerd. Het borstbeeld van de H. Jacobus buiten de kerk en de communiebank in het interieur zijn beiden van de hand van Willem Kerricx. De preekstoel werd vervaardigd door Jan De Coster. De werken zijn representatieve voorbeelden van religieus barokmeubilair en -sculptuur met uitzonderlijk hoge kwaliteit in Vlaanderen. Kerricx wordt beschouwd als één van de grootmeesters van de Vlaamse baroksculptuur. De kerk bewaart schilderijen (vermoedelijk oorspronkelijke altaarstukken) van onder andere volgende toonaangevende, internationaal erkende barokschilders: Caspar Decrayer, J.B. De Vos en Mangeleire. De werken zijn schoolvoorbeelden van hun oeuvre en de barokschilderkunst in de 17de en 18de eeuw. Ten slotte werd de kerk in de 20ste eeuw verder verrijkt met een drie belangrijke reeksen glas-in-loodramen die de stijlevolutie tonen van het glas-in-lood tussen 1885 en 1965. De glas-in-loodramen zijn afkomstig van gewaardeerde ateliers Verhaegen (koor, 1885), Casier (zijbeuken, 1903) en Van Remortel (zijbeuken, 1965}.
historische waarde
in casu architectuurhistorische waarde: Kerk in fases opgetrokken tussen 1843 en 1872 naar ontwerp van Louis Roelandt voor fase 1 (koor en eerste travee benedenkerk} en Edmond De Serrure voor fase 2 (benedenkerk). Beide fases worden gescheiden door de landbouwcrisis van 1945-50. De bestaande kerk werd overbouwd waarna de oude kerk werd gesloopt.
Louis Roelandt stond op dat ogenblik als multidisciplinair architect hoog aangeschreven gezien zijn functie van stadsarchitect te Gent, leraar aan de Gentse Koninklijke Academie en hoogleraar aan de School van Burgerlijke genie van de Gentse Universiteit. Hij staat ervoor bekend zijn stijl aan te passen aan de wensen van de opdrachtgever; in dit geval een ontwerp in neogotische stijl. Edmond Constant Senure was op dat ogenblik stadsarchitect van Sint-Niklaas. Hij leverde vanaf omstreeks 1860 ontwerpen voor kerkelijke architectuur in neogotische stijl maar het schip van de kerk van Haasdonk was zijn eerste volledig neogotische realisatie.
De plannen van de kerk werden door E. Senure herbruikt als basis voor zijn ontwerp van de Sint-Jozefskerk in Sint-Niklaas.
historische waarde
Kerk opgetrokken tussen 1843 en 1872 op initiatief van pastoors Seraphinus Sonneville en Danneels, onderpastoor Verwilghen en de volledige geloofsgemeenschap en dat op de locatie waar zeker sinds het midden van de 12de eeuw de parochiekerk stond.