beschermd monument
Pastorie Sint-Martinusparochie
beschermd monument van tot heden
- ID
- 8701
- URI
- https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/8701
Besluiten
Pastorieën
definitieve beschermingsbesluiten: 14-07-2004 ID: 4303
Beschrijving
De pastorie van de Sint-Martinusparochie is beschermd als monument. Ook de tuin behoort tot de bescherming.
Waarden
De pastorie van Balegem is beschermd als monument omwille van het algemeen belang gevormd door de:artistieke waarde, historische waarde, wetenschappelijke waarde
De lijst van beschermde gebouwen is een selectie uit de inventaris van pastorieën uit de 18de tot begin 20ste eeuw. De 13 panden vertegenwoordigen 22,4% en zijn allen representatief en toonaangevend voor de pastorie en haar evolutie. Het zijn panden met één of meerdere historische, artistieke en/of wetenschappelijke waarden.De historische waarde van de pastorie bestaat uit de kerkelijke verplichting aan de pastoor om na een benoeming op zijn beneficie te gaan wonen. Dat vereiste een 'pastoreel huis'. Deze verplichting werd herhaald tijdens het concilie van Trente waardoor in het begin van de 17de eeuw verschillende pastorieën werden gebouwd. Het is pas ná de seculiere wet van 25 september 1769 dat de meeste pastorieën opgericht werden. De tiendenheffers werden daartoe verplicht. Slechts weinig pastorieën van voor 1769 bleven bewaard, wat hen tot bijzondere getuigen én referentiepunten maakt voor de evolutie in de tweede helft van de 18de eeuw. De 19de-eeuwse pastorie, opgetrokken door de gemeente, is het gevolg van het Concordaat van 1801. De pastorie hoort door deze historische context samen met de kerk, het gemeentehuis en de dorpsschool tot de historisch gegroeide dorpskern, de parochie en het collectieve geheugen van de dorpsgemeenschap.
De artistieke waarde van de pastorie bestaat uit het steeds zeer consequent toepassen van de meest moderne structuur, constructie, decoratie en (tuin)aanleg eigen aan de bouwperiode van het pand. De drang naar het nieuwe en moderne resulteerde niet zelden in het herinrichten van één of meerdere kamers met nieuwe vormen, materialen en stijlen. Verschillende pastorieën getuigen van deze architecturale evolutie. In zowel de 18de als eerste helft van de 19de eeuw is de invloed vanuit Frankrijk op de kunst en architectuur in onze contreien zeer duidelijk. Die invloed is zeer duidelijk merkbaar in zowel de toegepaste stijlen als in de 18de-eeuwse formele tuinaanleg waarbij het huis 'entre cour et jardin' geplaatst werd. De typologie kent een zeer specifieke evolutie van dubbelhuis naar vrij grondplan. Typisch en uniek voor de pastorie is de mogelijkheid om de bovenverdieping af te sluiten van de benedenverdieping dankzij een smeedijzeren hek of luik, dat van op de verdieping kan gesloten worden. De tuinen getuigen allen van de onverbrekelijke band tussen pastorie en tuin. De zelfvoorzienig van de pastoor uitte zich in zowel een sier- als nutstuin met alle daaruit volgende nutsgebouwen als schuren, stallen, bakoven, volières, opslagruimtes, .... De aanleg inclusief onder meer de ommuring, poortgebouwen, kleine tuinelementen als kapellen, grotten, vijvers, wallen, paden, serres, bruggen, tuinpaviljoenen, loverpriëlen, beelden, ... is steeds zeer representatief voor de evolutie van formele naar landschappelijke tuin welke in deze periode plaatsvindt.
Verschillende tuinen hebben wetenschappelijke, meer bepaald dendrologische waarde door hun bijzondere bomenbestand.
artistieke waarde, historische waarde, wetenschappelijke waarde
De huidige pastorie is de laatste telg uit een reeks van pastoriegebouwen die opgetrokken werden sinds 1567. Enkel de 18de-eeuwse fase bleef deels bewaard in het bijgebouw van het 19de-eeuwse pand. De restanten zijn representatief voor een éénlagig dubbelhuis uit de 18de eeuw en een voorbeeld van evoluerende architectuur in vormgeving en gebruik. Een dergelijk goed geconserveerde combinatie tussen l8de en 19de-eeuwse fasen is zeldzaam. De huidige pastorie werd opgetrokken in 1874 en is representatief voor de tweede helft van de 19de-eeuw en de stijl van architect E. de Perre-Montigny. Het interieur heeft een voor de tweede helft van de 19de eeuw representatieve structuur. Het pand behield tevens zijn interieurdecoratie uit de bouwperiode (stucwerk, bovenverdieping afsluitbaar met een ijzeren hek, binnenschrijnwerk met houtimitatie, muren en pilasters met marmerimitatie, tapijttegelvloeren, schouwen, ... ). Uitzonderlijk is de bewaring van een haard, bassin en oven in de kelderverdieping. Een fraaie tuin met landschappelijke aanleg, aflopend naar de achterliggende beek, vervolledigt het traditionele 19de-eeuwse beeld van een pastorie.
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2025: Pastorie Sint-Martinusparochie [online], https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/8701 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed
Contact
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.