Beschermd cultuurhistorisch landschap

Vallei van de Molenbeek: fase 1

Beschermd cultuurhistorisch landschap van 05-11-2004 tot heden

ID: 8754
URI: https://id.erfgoed.net/aanduidingsobjecten/8754

Besluiten

Vallei van de Molenbeek: fase I
definitieve beschermingsbesluiten: 05-11-2004 ID: 4318

Rechtsgevolgen

Meer informatie over de rechtsgevolgen van beschermingen vind je op onze website.

Provincie
Oost-Vlaanderen: Gemeente
Erpe-Mere: Deelgemeente
Aaigem, Mere: Straat
Biezeputstraat, Broekveldstraat, Doorsteekstraat, Eetsvelde, Gotegemstraat, Hazelbeek, Hoolstraat, Landries, Visser, Wilgendries: Locatie
Biezeputstraat, Broekveldstraat, Doorsteekstraat, Eetsvelde, Gotegemstraat, Hazelbeek, Hoolstraat, Landries, Visser, Wilgendries (Erpe-Mere): Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m: Oppervlakte zone
1 002 605m²: Beschermingsdossiers
4.03/41082/104.1 4.03/41082/109.1 DO002127 OO003060

Typologie: aanplanten, agrarische landschappen, beken, bomenrijen, hagen, knotbomen, loofbossen, ruggen, valleien

Project beschermingsdatabank 2013-2016 (beschermingen: van 01-01-2013 tot 30-06-2016)

Beschrijving

Het noordelijk deel van de vallei van de Molenbeek te Erpe-Mere is beschermd als landschap (fase 1) bij ministerieel besluit van 5 november 2004. Omwille van administratieve redenen werd de Molenbeekvallei in twee fasen beschermd. Fase 1 betreft het deel tussen de Gotegemmolen en de Broekmolen, met een zijvallei op de linkeroever. De als monument beschermde watermolen Ten Broeck maakt geen deel uit van de bescherming. Het zuidelijk deel van de vallei (fase 2) werd als landschap beschermd bij ministerieel besluit van 6 februari 2007.

Waarden

De vallei van de Molenbeek is beschermd als landschap omwille van het algemene belang gevormd door de:

natuurwetenschappelijke waarde

De vallei bevindt zich in de zandleem- en leemstreek, de dikte van de leemlaag schommelt naargelang de oriëntatie van de valleihelling. In de lagere delen zijn alluviale en colluviale, en soms venige afzettingen gebeurd.
Het alluviaal elzenrijk essen-iepenbos is het meest verspreide bostype, dit komt in de Blauwbossen, de bossen ten oosten van de Blauwbossen (aan Visser) en in het Vorsinckbos goed ontwikkeld voor. Dit zijn niet toevallig bossen die sinds de 18de eeuw een ononderbroken verloop hebben gekend.
In de kruidlaag van de bossen komen typische soorten voor, zoals gewone dotterbloem (Caltha palustris) en ijle zegge (Carex remota), zeldzamere plantensoorten zoals verspreidbladig goudveil (Chrysosplenium alternifolium), bittere veldkers (Cardamine amara) en moerasstreepzaad (Crepis paludosa).
De botanisch interessante graslanden liggen in de vallei of op de steilere valleiwanden. De meest waardevolle behoren tot het dotterbloemverbond (Calthion palustris).
De lijnvormige vegetaties, waaronder de oevervegetaties met het zeer zeldzame rivierkruiskruid (Senecio fluviatilis) en de bermen langsheen de Molenbeek, bermen van oude buurtwegels of bermen tussen twee prikkeldraadafsluitingen in zijn op verschillende plaatsen botanisch zeer interessant. Het gaat hier over soorten zoals muizenoor (Hieracium pilosella), rode ogentroost (Odontites vernus subsp. serotinus), spits havikskruid (Hieracium lactucella), aardbeiganzerik (Potentilla sterilis), gewone ereprijs (Veronica chamaedrys), rapunzelklokje (Campanula rapunculus), echt duizendguldenkruid (Centaurium erythraea), fraai duizendguldenkruid (Centaurium pulchellum) en kleine leeuwentand (Leontodon saxatilis).

historische waarde

Het landschap rond de Molenbeek heeft zijn historische landschapsopbouw gaaf en herkenbaar behouden. De kouter- en veldnamen die hier talrijk op de hogere delen voorkomen vallen samen met het ontstaan van grote aaneengesloten bouwlanden in de volle middeleeuwen. Deze grootschalige, open gebieden kunnen we vandaag nog altijd herkennen. De lage valleigronden, met het meers- of broektoponiem, zijn tijdens de middeleeuwen in hun huidige vorm ontstaan. De natte graslanden, hooilanden en hier en daar bosjes hadden een veel kleinschaliger voorkomen. Sinds de late middeleeuwen werden de gronden steeds meer omhaagd en ontstond zo een meer gesloten karakter. Tussen de hoger gelegen kouters en de lagere graslanden is de muur van hagen en houtkanten soms nog bewaard.
Het kleinschalig wegenpatroon (paden en wegels die door de vallei lopen) is sinds de kaart van de Ferraris vrij gaaf bewaard gebleven. De Landries en de dries van Aaigem liggen op de valleiovergang. Enkele grote hoeven zijn nog gaaf bewaard, samen met huiskavel en omhaagde boomgaard. De hoeves, watermolens en driesstructuren zijn relicten van historische nederzettingen.

esthetische waarde

De Molenbeek vormt een gecompartimenteerd groen lint tussen de open akkerlanden. Enkele paden die het gebied doorkruisen ontsluiten de vallei. Sommige paden zijn in de loop van de tijd tot holle wegen geëvolueerd. De vallei, met de meanderende beek die af en toe door een watermolen wordt onderbroken biedt een afwisselend, idyllisch en kleinschalig landschap.

Aanduiding van

Is de omvattende bescherming van

Gesloten hoeve

Landries 195 (Erpe-Mere)
Gesloten hoeve met vierkant, deels gekasseid erf. Poort aan de straatkant, opgenomen in de dienstgebouwen. Ertegenover, boerenwoning met anderhalve bouwlaag van zeven traveeën onder zadeldak met ruiter, uit vierde kwart 18de eeuw. Haakse éénlaagse stalvleugel, voorzien van een rechthoekige deur met arduinen omlijsting. Ertegenover, dwarsschuur in stijl- en regelwerk met houten bebording op bakstenen voeting.

Spoorwegviaduct

Hazelbeek (Erpe-Mere)
Landschapsbepalende bakstenen spoorwegviaduct van de nieuwe lijn Brussel-Kortrijk, een boog met spoorweg langs weerszijden op talud, van circa 1900-1910.

Watermolen Gotegemmolen

Gotegemstraat 1 (Erpe-Mere)
Nog in werking zijnde bovenslagmolen op de Molenbeek met ijzeren scheprad en sluis, voor het eerst vermeld in 1387; in 1808 worden molen en molenaarswoning herbouwd, in 1898 plaatsen van een stoommachine, circa 1900 plaatsen van een geklonken ijzeren bovenslagrad. Molenaarswoning in het verlengde van de molen onder afgewolfd zadeldak.

Watermolen Ten Broeck

Wilgendries 4 (Erpe-Mere)
Bovenslagmolen op de Molenbeek met ijzeren scheprad en sluis, reeds vermeld in 1571. Molen van één bouwlaag en twee traveeën onder steil zadeldak, uit de 19de eeuw met oudere kern. Molenaarswoning in het verlengde van de molen; dubbelhuis met twee bouwlagen van vier traveeën onder zadeldak uit eind 19de eeuw - begin 20ste eeuw.

Is de gedeeltelijke bescherming van

Vallei van de Molenbeek tussen Herzele en Mere

Aaigem, Mere (Erpe-Mere), Haaltert, Heldergem, Kerksken (Haaltert), Herzele, Ressegem, Woubrechtegem (Herzele)
De vallei van de Molenbeek tussen Herzele en Mere heeft een heuvelig karakter doordat de vallei zich in de onderliggende Tertiaire afzettingen heeft ingesneden. Op de Molenbeek komen verschillende boven- en onderslagmolens uit de 18de eeuw voor zoals de Ratmolen met molenaarshuis en de Engelsmolen. In de vallei komen weilanden voor met perceelsrandbegroeiing maar ook bospercelen en bronbosjes die zorgen voor een gesloten karakter. Te Herzele is de vallei van de Molenbeek relatief breed met veel bocage. Hier ligt het kasteel van Herzele in een omringend park met lange eikendreef. De historische continuïteit van bepaalde delen van de Blauwbossen gaat minstens terug tot de 18de eeuw.

Andere relaties

Heeft als overgangszone