Onderdeel van mijncité Meulenberg in Houthalen-Helchteren, bestaande uit 84 arbeiderswoningen aan de Acacia- en Gagelstraat opgericht na de Tweede Wereldoorlog binnen de context van de kolenslag. De woningen werden gerealiseerd omstreeks 1947-1954 naar ontwerp van architect Piron onder leiding van aannemer Van Rymenant, in opdracht van de Société des Habitations à Bon Marché du Meulenberg en gedeeltelijk gefinancierd door de steenkoolmijn. Het kleinschalige ensemble bezit door de uitvoering in beton voornamelijk een representatieve technische waarde.

Context en historiek

De Nationale maatschappij voor goedkope woningen en woonvertrekken werd door de regering in 1947 belast met een grootschalig bouwprogramma van woningen voor mijnwerkers en kon hiervoor een lening uitschrijven. Het initiatief kaderde binnen de zogenaamde kolenslag, namelijk de nood aan een snel herstel van de nationale nijverheid en de steenkoolproductie vlak na de oorlog. Aangezien het aantal mijnwerkers sterk was gedaald en de moraal was aangetast door onder meer rantsoen op voedsel en de problematische werkomstandigheden en infrastructuur, probeerde minister Achiel Van Acker via verscheidene maatregelen opnieuw de nodige mijnwerkers aan te trekken. Via de beloofde sociale voordelen en loonsverhoging slaagde men er echter niet in het aantal te doen stijgen. Men diende daarom een oplossing te vinden via burgerlijke mobilisatie en via het importeren van buitenlandse werknemers. Voor de duizenden Oost-Europese vluchtelingen en Italiaanse gastarbeiders met hun gezinnen die naar de mijncentra kwamen, diende huisvesting te worden voorzien.

Aangezien er op heel korte tijd een 5000-tal mijnwerkerswoningen gebouwd diende te worden, werd gezocht naar typeplannen en een gesystematiseerd, niet-traditioneel bouwprocedé dat een snelle en goedkope bouw toeliet. De constructiemethodes die door de verschillende firma’s zouden worden toegepast omvatten enerzijds geprefabriceerde betonplaten en een betonskelet, en anderzijds het procedé 'no-fines' waarbij een speciale betonsamenstelling werd gebruikt bestaande uit cement en steenachtig materiaal en geen fijne bestanddelen zoals zand. Firma Van Rymenant paste deze laatst genoemde, nieuwe methode toe. De vernieuwing bevond zich niet alleen in de betonsamenstelling, maar eveneens in de speciaal ontworpen, gestandaardiseerde bekistingen, waardoor een heel snelle bouw mogelijk was.

Sinds 1969 werden alle woningen in Houthalen, die in bezit waren van de Société des Habitations à Bon Marché du Meulenberg, overgenomen door de sociale huisvestingsmaatschappij Kempisch Tehuis. Deze maatschappij was sinds haar oprichting in 1953 actief in Houthalen-Helchteren, waarbij ze ook met steun van de EGKS huisvesting realiseerde met een industrieel karakter. Het merendeel van de woningen is thans in particulier bezit. In september 2003 werden de 25 sociale huurwoningen die de maatschappij nog in haar bezit heeft, gerenoveerd door de Vlaamse Huisvestingsmaatschappij, naar ontwerp van architect J. Smeets (Houthalen-Helchteren).

Architectuur

De betonnen prefab woningen zijn gekoppeld volgens spiegelbeeldschema in symmetrische rijen tot vier- of zeswoonsten, met respectievelijk acht en twaalf traveeën, en twee bouwlagen onder een schilddak. De volumes worden regelmatig geopend door quasi vierkante vensteropeningen. De rechthoekige toegangsdeur wordt geflankeerd door een hoog geplaatst, klein vierkant venster ter verlichting van het toilet. De oorspronkelijke gevelafwerking waarbij de betonnen buitengevels voorzien werden van een laag getinte pleister, zogenaamd Chromolith, werd grotendeels vervangen door een nieuwe, beschilderde bepleistering of door bakstenen voorzetgevels. Vooral de individuele renovaties met deze laatste genoemde afwerking verstoren de eenheid van het geheel. De woningen zijn in het interieur opgevat volgens een typeplan, waarbij een eenvoudige schikking van de ruimtes is voorzien. Op de gelijkvloerse verdieping bevindt zich naast de inkom geflankeerd door een toilet, de keuken en achteraan de leefkamer. De gang leidt ook tot een wasplaats. Op de bovenverdieping bevinden zich drie slaapkamers.

Evaluatie

Hoewel het eenheidsbeeld van deze naoorlogse arbeiderswoningen sterk werd aangetast door ingrijpende renovaties, getuigt het ensemble nog van een representatieve technische en historische waarde. De woningen kaderden immers binnen de woningnood ten tijde van de Kolenslag en werden opgevat als een vooruitstrevende betonbouw, volgens een nieuw – goedkoop én snel – bouwprocedé toegepast door firma Van Rymenant.