De handbediende 10-tonskraan Stückenholz is het enige overgebleven en gaaf bewaarde voorbeeld van een kleine handbediende havenkraan uit 1884.

De kraan maakt deel uit van de collectie havenkranen van het Museum aan de Stroom (MAS).

De collectie havenkranen van het MAS

Op 5 juli 1974 besliste het College van Burgemeester en Schepenen van Antwerpen om bij de verschroting van de stedelijke havenkranen minstens één representatief exemplaar per reeks te behouden en over te dragen aan het Nationaal Scheepvaart Museum, vandaag het Museum aan de Stroom (MAS). De collectie van het MAS bevat in 2013 negentien historische havenkranen. De collectie is uniek in de wereld en toont de evolutie van de kraantechnologie. De oudste kraan, een 10-tonskraan besteld bij Stuckenholz in 1884, werd nog met de hand aangedreven. De laatste kranen van de collectie dateren uit de jaren 1960.

Geschiedenis van de 10-tonskraan

Deze kraan heeft op verschillende plaatsen in de Antwerpse haven nuttig werk geleverd, onder andere bij het herstellen van schepen en bij het monteren van grote havenkranen rond de eeuwwisseling. De kraan illustreert dat kleine handbediende hefwerktuigen deel uitmaakten van de haveninfrastructuur vanaf 1884. Het betreft hier ook een waardevolle illustratie van de technieken die bij constructie van een dergelijke kleine havenkraan in 1884 werden toegepast.

De handbediende 10-tonskraan werd in 1884 door de Stad Antwerpen aangekocht bij de firma Stuckenholz te Wetter a/Ruhr voor 16.700 frank.

Aanvankelijk was de kraan verplaatsbaar. Ze stond opgesteld op een treinwagon en werd gedurende een 5-tal jaren gebruikt tussen de stadsdroogdokken 4 en 5. Deze droogdokken waren in 1881 ingewijd. De kraan kon daar via een draaischijf van het ene naar het andere spoor versast worden. Het gebruik aan de Scheldekaaien kon pas na aanpassing van de sporen aldaar in 1889. Werking aan de Cockerillkaai. Drie jaar later wordt het kraantje nog zelden gebruikt.

In 1892 wordt ze gratis in bruikleen gegeven aan de S.A. Liégeoise voor de montage van 12 hydraulische portaalkranen aan afdak 12 van de Van Dijckkaai. In 1903 maakt de S.A. Cockerill er gratis gebruik van voor de opbouw van 15 hydraulische halfportaalkranen op de D’Herbouvillekaai.

In 1907 wordt er een elektrische 50-tonskraan mee opgebouwd. In 1912 wordt de 10-tonskraan van haar mobiel onderstel genomen en als vaste draaikraan opgesteld aan de zuidkant van het (oud) Lobroekdok dat uit 1879 dateert. De maximale hijslast wordt verhoogd tot 14 ton en de kraan wordt vooral gebruikt voor het behandelen van witte steen. In 1938 verhuist handbediende kraan naar het nieuwe Lobroekdok (het oude Lobroekdok wordt in 1957 gedempt).

De hijslast werd om veiligheidsredenen opnieuw tot 10 ton teruggebracht. Tot voor kort werd de kraan nog gebruikt voor het uitnemen en plaatsen van scheepsmotoren van lichters alsook voor het aan wal zetten of te water laten van pleziervaartuigen. Recent werd de kraan aan de voet van het MAS geplaatst.

Beschrijving handbediende 10-tonskraan

De giek wordt op en neer bewogen door een trekstang en een ketting. De haak is bevestigd aan een ketting.

De kraan kan zwenken met behulp van een groot horizontaal kamrad dat via conische rollen op een ronde geklonken kuip loopt. Handbediening van alle manoeuvres via reductie. Materiaalgebruik: geklonken ijzer (profielen en platen) en hout (voor de besturingscabine: oorspronkelijk was er geen afgesloten cabine voorzien en werkte men in openlucht).