Historiek en context

Onderstation van Compagnie Electrique Anversoise opgericht in 1908, naar een ontwerp door de architect Joseph Hertogs. De Antwerpse aannemer J.H. Bolsée & Emile Hargot voerde de werken uit. Het onderstation kwam tot stand in een periode dat de de Antwerpse elektriciteitsmaatschappij in volle ontwikkeling was, onder meer met de bouw van een grote nieuwe elektriciteitscentrale in Merksem.

In 1908 richt de Compagnie Electrique Anversoise zich tot de stad met achtereenvolgens een slopingsaanvraag voor "vijf achterhuizen" in de Duinstraat, een aanvraag voor het oprichten van een nieuw "gebouw" op deze plaats en de aanvraag van een milieuvergunning voor een "onderstation voor elektriciteitsbedeeling" in dit nieuwe gebouw. In 1924 wordt een fundering in beton aangevraagd naar een ontwerp door Hertogs, in 1960 volgt een verbouwing.

De Compagnie Électrique Anversoise werd op 6 juli 1898 opgericht, en verkreeg nog dezelfde maand de concessie voor elektrische verlichting in Antwerpen. Twee eerdere pogingen tot elektriciteitsproductie en -distributie in Antwerpen waren op een faillissement uitgedraaid. De in 1884 opgerichte Compagnie Générale d’Électricité, liet een eerste centrale bouwen en een netwerk aanleggen, maar stuitte op een veto van de Imperial Continental Gas Association. Deze concessiehouder van de gasverlichting in Antwerpen, zag elektrische verlichting als een aanslag op haar monopolie, en werd hierin na een jarenlange juridische strijd door het gerecht bevestigd. In 1892 werd door François Van Rysselberghe en Léon Morris een nieuwe elektriciteitsmaatschappij opgericht, de Compagnie Hydro-Electrique Anversoise, die elektriciteit produceerde op basis van waterkracht, maar niet rendabel bleek. De wel succesvolle Compagnie Électrique Anversoise, met hoofdzetel aan de Cockerillkaai, bouwde in de periode vóór de Eerste Wereldoorlog een netwerk uit van fabrieken of centrales, onderstations en transformatorposten verspreid over het grondgebied van de stad, waarvan naast meerdere elektriciteitscabines onder meer een centrale in de Timmerwerfstraat en onderstations in de Duinstraat en de Van Diepenbeeckstraat bewaard zijn. Vanaf 1907 tot zijn overlijden in 1930 was Joseph Hertogs als huisarchitect bij de vele bouwprojecten van de maatschappij betrokken. Opgeslorpt door Société d’Electricité de l’Escaut, werd de elektriciteitsmaatschappij in 1934 omgedoopt tot Compagnie Anversoise de Participations Financières et d’Entreprises.

Architectuur

Het gebouw bestaat uit een hoofdvolume haaks op de straat. Achterin het perceel zijn recentere magazijnen onder platte daken gebouwd.

Hoofdvolume van twee bouwlagen onder zadeldak (metalen spant, dakbedekking met bitumen) met verhoogde nok voor de lichtinval en ventilatie. Rode baksteenbouw; zijgevels versierd met witte bakstenen banden, voorgevel op hardstenen sokkel met een parement van lichtgele baksteen met rode en zwarte bakstenen ornamentiek voor sierbanden en aan de bovenvensters.

In de voorgevel zit centraal een grote rechthoekige poortopening van 5 meter hoog in hardstenen omlijsting. Rechthoekige benedenvensters met hardstenen kozijn en steile afzaat. Bovenvensters zijn rondbogig met hardstenen afzaat en sluitsteen; kleine roedeverdeling.

Via de inkompoort is de grote werkplaats met betonvloer bereikbaar, twee verdiepingen hoog. Achterin de zaal bevinden zich verschillende lokalen en een oude elektriciteitscabine. Aan straatzijde, een verdieping bereikbaar vanuit de grote zaal via een trap en een balkon; ingedeeld in verschillende burelen.

Links van het hoofdvolume ligt achter de stalen poort een open koer met daarachter een overdekte garage met achteraan een poort die toegang kan geven tot het achterliggende magazijn.