erfgoedobject

Brouwerij Eylenbosch

bouwkundig element
ID
214320
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/214320

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Brouwerij Eylenbosch
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Brouwerij Eylenbosch
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Eind 19de-eeuwse geuze- en lambiekbrouwerij, fasegewijs tot stand gekomen brouwerijcomplex gelegen ten zuiden van de Ninoofsesteenweg tussen de Plankenstraat en de IJsbergstraat aan de Spanuit. Over de mogelijke relaties met de hierover gelegen brouwerij De Troch is niet veel bekend. In de 19de eeuw waren beide brouwerijen wel verbonden aan de familie Van Cutsem, zodat enige familiebanden tussen beide bedrijven mogelijk zijn. Mogelijks biedt een uitgebreid archiefonderzoek meer antwoorden.

Deze brouwerij werd volgens sommige bronnen opgericht in 1851, nochtans werd er pas in 1894 een nieuwe stoombrouwerij in eigendom van Emiel Eylenbosch – Van Cutsem op een daarvoor onbebouwd perceel geregistreerd op het kadaster. De pas opgerichte gebouwen bevonden zich rondom een gesloten binnenkoer, met centraal langs de Ninoofsesteenweg de oude brouwerswoning (Ninoofsesteenweg nummer 776). Ten westen naast de brouwerswoning bevond zich een opslagplaats (gedateerd 1893) aansluitend tegen de IJsbergstraat nog een opslagplaats en ten zuiden bevond zich de oude brouwerij. De site was zoals heden toegankelijk langs de Ninoofsesteenweg ten oosten van de brouwerswoning. Rond 1930 zal de stoombrouwerij ten zuiden van de site gedeeltelijk worden heropgebouwd evenals de oude woning (geregistreerd in het kadaster in 1932). Waarschijnlijk werd toen de nieuwe brouwtoren gebouwd. Er is niet meer informatie bekend over de oprichting van de brouwerijgebouwen en hun inrichting, een onderzoek naar de vergunningen in het gemeentelijk en provinciaal archief van "commodo et incommodo" zou hier uitsluitsel kunnen geven.

Wanneer de nieuwe woning rechts van de oude brouwerswoning werd gebouwd is niet bekend, maar ze was reeds aanwezig op een kadastrale schets uit 1932, maar nog niet op een schets van 1924. De kadastrale opmetingsschets uit 1928 ontbreekt, mogelijks werd de woning toen geregistreerd (de mutatieschetsen of leggers werden niet teruggevonden). De woning is gesigneerd "S. Raemdonck Architecte" in de blauwe hardsteen van de trap. Een uitbreiding van de opslagplaats tegen de IJsbergstraat werd kadastraal geregistreerd in 1937 en de vrijstaande bottelarij ten zuidoosten van het complex werd kadastraal geregistreerd in 1951 met een vergroting in 1960.

De brouwerij werd in 1989 overgenomen door Brouwerijen de Keersmaeker (Mort Subite, later overgenomen door Alken Maes), sindsdien werd de site sterk verwaarloosd. Sinds 2004 werd de site verlaten door brouwerij Alken Maes. De installaties bleven tot het begin van de 21ste eeuw onaangeroerd, momenteel is de brouwerij echter quasi volledig ontmanteld.

Bakstenen gebouwen onder platte en zadeldaken, geschikt rondom een trapeziumvormige binnenkoer. Opvallende brouwtoren ten zuiden (Ninoofsesteenweg nummer 774), beeldbepalend door de ligging aan de rand van een heuveltop. Aan de Ninoofsesteenweg twee woningen geïntegreerd in de brouwerij (nummers 776-778), respectievelijk de oude en nieuwe brouwerswoning. Ten westen op de hoek met de IJsbergstraat en ten oosten aan de Plankenstraat zijn er opslagplaatsen (Ninoofsesteenweg 774). Ten zuiden van de binnenkoer tegen de brouwtoren staat de oude brouwerij. Vlak naast de oostvleugel de vrijstaande bottelarij (Plankenstraat 128). Aan de overzijde van de IJsbergstraat staat Villa Eylenbosch, een directeurswoning uit begin 20ste eeuw.

De oude brouwerswoning (nummer 776) is een onderkelderd verankerd bakstenen gebouw van vijf traveeën en twee bouwlagen onder een zadeldak met mechanische pannen (nok evenwijdig aan de straat). Lijstgevel met dubbelhuisopstand gemarkeerd door het gebruik van negblokken en sluitstenen in natuur- of similisteen bij de vensteromlijstingen, uitgewerkte sierankers en verdiepte casementen in de fries. Rechthoekige deur met een vlakke hardstenen omlijsting, rechthoekige in oorsprong beluikte vensters met hardstenen dorpels, getoogde vensters met hardstenen lekdrempels op de verdieping. Bewaard schrijnwerk, T-vormige vensters met op het gelijkvloers een glas in lood. Vernieuwde plint, bewaarde houten kroonlijst op tandlijst. In het interieur zijn de eenvoudige lijstwerkplafonds bewaard.

Nieuwe eclectische brouwerswoning (nummer 778) uit de jaren 1920. Bakstenen woning van vier traveeën en twee tot drie bouwlagen met souterrain onder mansardedak (mechanische pannen), gekenmerkt door verspringende gevelvlakken. Lijstgevel met een hoge breukstenen plint en een open inkomportaal (met mozaïekvloertje), toegankelijk via steektrap met smeedijzeren leuning. De twee rechtse traveeën zijn uitgewerkt als klokgevel met een driezijdige erker op de eerste verdieping. Gebruik van blauwe hardsteen en similisteen voor verscheidene elementen. Gevarieerde vensters (rondboog, rechthoekig en drieledig) met bewaard interbellumschrijnwerk. Gedrukte rondboogdeur met bewaard schrijnwerk. Houten kroonlijst op klossen, idem voor de erker. In het interieur zijn de gedecoreerde moer- en kinderbalken, de houten lambriseringen en de stucwerkplafonds bewaard.

Ten noordwesten, op de hoek tussen de Ninoofsesteenweg en de IJsbergstraat opslagplaatsen, de oostelijke van 1893, gedateerd in de noordelijke puntgevel in verheven gesinterde bakstenen "1893/ ELB. VCS" (Eylenbosch – Van Cutsem). Bakstenen gebouw onder zadeldak met Vlaamse pannen (nok dwars op de Ninoofsesteenweg). Rechthoekige muuropeningen met hardstenen lekdrempels en lateien, onderaan verluchtingsspleten, centraal bovenaan kleiner steekboogvormig venster, bewaard interbellum schrijnwerk. Gecementeerde plint, bovenaan klimmende tandlijst en houten golvend windborden. De vloeren van deze oudste opslagplaatsen worden nog gedragen door gietijzeren kolommen. Kort na of gelijktijdig met de bouw van de huidige brouwtoren werd deze opslagplaats naar het westen en zuiden voorzien van een bakstenen uitbreiding onder parallelle zadeldaken evenwijdig met de IJsbergstraat (kadastraal geregistreerd in 1937) met hoger opgetrokken muren die het dak aan het oog onttrekken, en de illusie van een hoge omheiningsmuur opwekken. Aan de hoek tussen de IJsbergstraat en de Ninoofsesteenweg geeft deze muur met een afgeronde hoek aansluiting op de opslagplaats van 1893. Nagenoeg blinde muur met gecementeerde plint, gekarakteriseerd door een reeks van verticale, dubbel verdiepte spiegels voorzien van subtiel geplaatste verluchtingsspleten. Centraal trapvormig en hoger opgetrokken gedeelte met opschrift in verheven letters op gecementeerde vlakken: "Spanuit/ Brouwerij Eylenbosch". De muur is bovenaan voorzien van een hardstenen dekplaat en op regelmatige afstanden puntvormige hardstenen of gecementeerde topstukken.

De brouwtoren is een imposant bakstenen gebouw met verspringende volumes onder een kunstleien zadeldak en verdiepte gevelvlakken. Het productieproces was verticaal opgevat volgens het cascadesysteem dat zijn opgang kende vanaf het interbellum. De brouwzaal bevond zich waarschijnlijk op de eerste verdieping, zichtbaar door zijn grote muuropeningen en aan de grote hoogte van deze bouwlaag ten opzichte van de andere verdiepingen. Ten oosten hiervan is de ruimte met het koelschip ondergebracht, zichtbaar aan de muuropeningen met lamellen voor de verluchting. Het gebouw heeft een historiserende uitstraling door het gebruik van aandaken en zijtuitgevels met top- en schouderstukken. Tegen de noordgevel aangebouwde ronde fabrieksschoorsteen. Grote horizontale en verticale vensters met kleine roedeverdelingen. Op de oostgevel geschilderd opschrift "Brouwerij Eylenbosch". Op het dak is een metalen constructie geplaatst die diende als uitkijktoren (82 meter boven de zeespiegel). Deze uitkijktoren van V.T.B.-V.A.B. (Vlaamse Toeristenbond- Vlaamse Automobilistenbond) werd geopend op zondag 28 mei 1961.

Ten zuiden van de binnenkoer oud brouwerijgebouw en opslagplaatsen van verschillende bouwlagen onder plat dak en pannen zadeldak met rechthoekige en segmentboogvormige muuropeningen. Ten oosten van de binnenplaats sterk verbouwde opslagplaatsen onder zadeldak met Vlaamse pannen. Ten oosten hiervan de vrijstaande bottelarij. Massief aandoend volume van vier bouwlagen onder plat dak. Baksteenbouw gekenmerkt door een gecementeerde plint, verdiepte gevelvlakken (spiegels) met afgeronde hoeken. Nagenoeg blinde gevels, enkel in de gevel uitkijkend op de binnenplaats grote laadvensters met bewaarde laadarmen. Op het dak van het gebouw, uitkijkend richting Plankenstraat, metalen constructie waaraan letters bevestigd : ".u.e…len.osc." en ".pan.k", oorspronkelijk waarschijnlijk "Brouwerij Eylenbosch".

  • Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Mutatieschetsen Dilbeek, Afdeling VI (Schepdaal), 1895/11, 1924/13, 1932/21 en 1937/13.
  • Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Mutatieschetsen Dilbeek, Afdeling V (Itterbeek), 1951/4 en 1960/4.
  • CULTUURDIENST DILBEEK (red.) 2001: Metaal in gebouwen, Monumentenmap uitgegeven door het gemeentebestuur van Dilbeek naar aanleiding van de Open Monumentendag op zondag 9 september 2001, Dilbeek.
  • K.V.W. 1995: Brouwerij De Neve te Schepdaal, Industrieel Erfgoed in Vlaanderen, themanummer: Brouwen en brouwers in Vlaanderen, 39-40, z.p.

Auteurs: Thomas, Hans; Verwinnen, Katrien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

De brouwerswoningen werden gesloopt en de site wordt in 2019 ontwikkeld tot woningen en kantoren.

Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Brouwerij-mouterij De Troch

  • Is gerelateerd aan
    Villa Eylenbosch met tuin

  • Is deel van
    Ninoofsesteenweg

  • Is deel van
    Plankenstraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Brouwerij Eylenbosch [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/214320 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.