erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
301008
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301008

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Duitse bunker
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is aangeduid als beschermd monument Duitse bunker
    Deze bescherming is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Hollandstellung: deel Oost-Vlaanderen
    Deze vaststelling was geldig van tot

Beschrijving

Bijna volledig ondergrondse betonnen constructie, opgetrokken aan de noordzijde van de noordelijke dijk van het Leopoldkanaal, ter hoogte van Dijkstraat 33. Iets meer oostwaarts ligt een dubbele observatiepost, die via een ondergrondse gang verbonden is met een flankerende bunker langs het Leopoldkanaal.

Duitse bunker opgetrokken als onderdeel van de Hollandstellung. Deze Duitse verdedigingsstelling werd tijdens de Eerste Wereldoorlog opgetrokken langs de grens met Nederland, tussen Knokke en Vrasene (Beveren). Tussen het Zwin (Knokke) en Leeskensbruggen (Maldegem) zijn de bunkers opgetrokken door het Marinekorps Flandern, vanaf Moerhuize (Maldegem) door de Etappen-Inspektion 4 (of Gruppe Gent). De zone rond Strobrugge (Maldegem) vormde een overgangsgebied. Er is een groot verschil merkbaar in de aanleg van de stelling en de bouwwijze van de bunkers in beide zones.

De uitbouw van de Hollandstellung tussen Leeskensbruggen en Moerhuize

In een legerbevel van 12 september 1916 werd de uitbouw van de stelling tussen Fort Donaas en de vesting Antwerpen bevolen. Het Marinekorps Flandern was toen verantwoordelijk voor de uitbouw van de stelling tussen de Damse Vaart en het Afleidingskanaal bij Moerhuize, de rest van de stelling werd uitgebouwd door de Etappen-Inspektion 4. Tussen Leeskensbruggen en Moerhuize werden de verdedigingswerken aangelegd ten noorden van het Leopoldkanaal en ten zuiden van het Afleidingskanaal van de Leie. Aanvankelijk werden er vooral mitrailleursposten voorzien aan de noordzijde van het Leopoldkanaal, bestaande uit bunkers met open gevechtsstellingen en flankerende mitrailleursposten. Deze laatsten werden tegen het zuidelijke talud van de noordelijke dijk van het Leopoldskanaal ingeplant. De meest westelijke bewaarde flankerende mitrailleurspost werd aangeduid met nummer 10 en de bijhorende bunker met nummer 11, de flankerende mitrailleurspost ten oosten van Strobrugge kreeg het nummer 4. Deze verdedigingswerken werden met (dubbele) draadhindernissen met elkaar verbonden, die op bepaalde punten in noordelijke richting uitsprongen, zoals tussen mitrailleursposten 11 (deze bunker) en 12. Ter noorden van Strobrugge, meer bepaald tussen Waaktdijk tot ter hoogte van Moerhuize, vormde deze stelling een bruggenhoofd met meerdere mitrailleursposten. Ter hoogte van Moerhuize werd een verbinding voorzien tussen het Leopoldkanaal en het Afleidingskanaal, waar er ook twee mitrailleursposten langs de noordelijke dijk werden opgetrokken, waaronder één flankerende bunker. In Strobrugge zelf werden twee grote manschappenonderkomens voor honderd man voorzien. In de zuidelijke dijk van het Afleidingskanaal werden twee stellingen voor 5 cm kanonnen aangelegd. In latere plannen werden er ook nog eens enkele en dubbele observatieposten ten behoeve van de artillerie toegevoegd bij de mitrailleursposten. De dubbele observatiepost bij mitrailleurspost 10 kreeg het nummer 3 en 4.   Tegen de zomer van 1917 werden er tussen Leeskensbruggen en Strobrugge nog enkele bijkomende betonnen constructies opgetrokken, waaronder één stuwdam aan het Leopoldskanaal ter hoogte van de Waaktdijk en een aantal betonnen werken in de zuidelijke dijk van het Afleidingskanaal. De bewaarde constructies in deze zuidelijke dijk van het Afleidingskanaal zijn bijna allen opgetrokken met betonstenen.

Deze bunker, aangeduid met mitrailleurspost nummer 11, betreft een standaardtype, dat veelvuldig is opgetrokken ten westen van Moerhuize. Het betreft een betonnen constructie bestaande uit één ruimte van ongeveer 4,8 op 3,5 m met aan weerszijden een L-vormige (geknikte) toegang. De muur aan frontzijde is tot anderhalve meter dik. Vaak zijn deze constructies in een bestaande dijk ingegraven. Doorgaans waren er bij dit type ook open mitrailleuropstellingen ingericht, waarbij – vermoedelijk in een latere fase – betonnen muurtjes en betonnen paaltjes werden opgetrokken om de mitrailleur te bedienen. De bunker ligt nu bijna volledig ondergronds.

Tweede Wereldoorlog

In deze omgeving werd zwaar gevochten tijdens de Tweede Wereldoorlog, meer bepaald in oktober 1944 tijdens Operation Switchback, een militaire operatie die kaderde in de Slag aan de Schelde (eind september - begin november 1944).

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds C.D.H., Inventaire QGT nr 27, map 533: documenten m.b.t. inventarisatie van bunkers in West- en Oost-Vlaanderen.
  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 3210, doos 3791: diverse documenten
  • Militärarchiv Freiburg, RM 120/112, RM 120/226: diverse documenten van het Marinekorps Flandern met betrekking tot de aanleg van de Hollandstellung.
  • PAUWELS J.R. 2004: De Canadezen en de bevrijding van België 1944-1945, Berchem.
  • PYPE P. 2007: Bunkers van de ‘Hollandstellung’ tussen Strobrugge en Leestjesbrug in Maldegem, Heemkundige kring Het Ambacht Maldegem, Jaarboek 2007, 175-191.
  • SAKKERS H. e.a. 2011: De Hollandstellung van Knokke tot Antwerpen. Stille getuige van de Eerste Wereldoorlog, s.l.
  • VAN GEETERUYEN A. & DE JONGH G. 1994: Hollandstellung van de kust tot Strobrugge, toen en nu, Shrapnel, 6.2.
  • VAN MALDEGHEM J. 2007: Oorlogsherinneringen 1940-1944 aan het Polderken in Middelburg, Heemkundige kring Het Ambacht Maldegem, Jaarboek 2007, 192-198.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Hollandstellung

  • Is gerelateerd aan
    Duitse flankerende bunker met observatiepost Leopoldkanaal


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/301008 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.