Algemene situering

Deze Romeinse tumulus met een diameter van 18-20 meter bevindt zich op de grens tussen Horpmaal en Vechmaal.

Archeologische nota

Historiek

Een tumulus is een Romeinse grafheuvel die opgetrokken werd boven het crematiegraf van een vooraanstaand persoon. De overledene werd meestal in een houten kist of in een houten of stenen grafkamer op de bodem van een schacht bijgezet. Vaak werden grafgiften meegegeven in de grafkamer of er bovenop. Tumuli vormen de enige bewaarde monumentale uitingen van het Romeinse begrafenisritueel in Vlaanderen. Ze zijn over het algemeen gelegen op plaatsen waar ze vanuit de omgeving goed zichtbaar waren, aan een weg of aan de rand van een villadomein. Ze komen geïsoleerd of in groepjes van twee of drie voor in het landschap, vaak op de grenzen van gemeenten.

De voormalige Civitas Tungrorum telt veruit het grootste aantal tumuli van Vlaanderen. De tumuli zijn statistisch gezien het talrijkst ten noorden van de Samber en Maas. De meeste grafheuvels in deze regio dateren uit de 2de eeuw. In deze periode werden de grafgiften steeds rijker, met onder andere bronzen vaatwerk. De meeste tumuli werden opgericht voor een persoon die tot de invloedrijke sociale klasse behoorde. Aangezien bij de meeste grafheuvels slechts één verassing aanwezig is, wordt er van uit gegaan dat slechts één lid van een bepaalde familie op deze manier begraven werd.

Het heropleven van de tumulusbegraving in Haspengouw vond vermoedelijk rond de jaren 70-80 plaats. Het opgeven van deze begravingsvorm in het begin van de 3de eeuw in onder andere Haspengouw werd toegeschreven aan de verzwakking van het Romeinse gezag in de streek langs de Rijn en Donau enerzijds en aan de geleidelijke introductie van de inhumatiebegraving anderzijds.

De meeste tumuli werden vanaf de 13de-14de eeuw aangeduid met het toponiem 'Tombe', 'Tomballe' of 'Tombeken'. Verschillende werden al voor de 19de eeuw geplunderd. De verticale schachten die vanaf de heuveltop werden geboord werden door de overlevering toegeschreven aan de Franse troepen die gedurende de 17de-18de eeuw in onze gewesten gestationeerd waren. Het archeologisch onderzoek naar de tumuli ging van start tijdens de tweede helft van de 19de eeuw en het begin van de 20ste eeuw.

Deze tumulus werd in 1755 naar aanleiding van de beschrijving van de militaire activiteiten van Lodewijk XIV cartografisch aangeduid door J. de Beaurain. In 1856 maakte F. Driesen melding van een ongeschonden tumulus in Vechmaal, echter zonder vermelding van een locatie. Dezelfde auteur vermeldt in 1865 echter bij de bespreking van het onderzoek naar andere tumuli in de omgeving dat de tumulus in Heers “ook een lege grafkamer” bezat waarin enkele aardewerkfragmenten werden aangetroffen. Hij schreef de plundering door middel van een verticale schacht toe aan Franse troepen.

Beschrijving

De tumulus bevindt zich op het zogenaamde 'Tomveld' langs de weg tussen Horpmaal en Vechmaal, op de grens tussen beide deelgemeenten en ten westen van het gehucht Heurne. De tumulus is omhaagd, is begroeid met enkele loofbomen en heeft een licht ovaal grondplan met diameters van circa 18 en 20 meter. De grafheuvel ligt op de noordoostelijke helling van een heuvel. De locatie van de tumulus is gesitueerd tussen twee Romeinse wegen. De weg Bavai-Keulen liep op ongeveer twee kilometer ten zuiden van de tumulus, de weg Tongeren-Kassel op 3,7 kilometer ten noorden ervan.