Bescheiden burgerhuis in eclectische stijl, oorspronkelijk het rechter pand van een geheel van twee gekoppelde woningen op de hoek van Grétrystraat en Werkstraat. Het ontwerp werd in 1893 opgemaakt door de architect Ernest Pelgrims, in opdracht van de Société Anonyme Anversoise pour la Construction et l’Amélioration de Maisons d’Ouvriers. Het linker pand onderging een volledig verbouwing in 1966.

Historiek en context

De Société Anonyme Anversoise pour la Construction et l’Amélioration de Maisons d’Ouvriers, opgericht bij Koninklijk Besluit van 11 december 1867, was een privé-initiatief ter bevordering van de arbeidershuisvesting, met een liberaal geïnspireerd, speculatief-filantropisch objectief. In België zagen tijdens het derde kwart van de 19de eeuw acht van dergelijke maatschappijen het licht, op de Antwerpse na alle in Brussel of Wallonië. Als eerste bouwprojecten liet de maatschappij in 1868 en 1872 twee reeksen van respectievelijk 37 en 40 arbeiderswoningen optrekken naar ontwerp van de architect Victor Durlet, die op de hoekpanden na de volledige bebouwing uitmaken van de Werkstraat en de Wambachstraat (vroeger Ambachtstraat genaamd). In 1880 volgden de hoekcomplexen van deze straten met de Isabellalei, eveneens ontworpen door Durlet, en in 1886 een geheel van acht arbeiderswoningen ingeplant op de kop van het bouwblok Isabellalei (nummers 120-130), Wambachstraat (nummer 2) en Werkstraat (nummer 1), door de architect Emile Wauters. Na de panden op de hoek van Grétrystraat en Werkstraat, bouwde Ernest Pelgrims in 1895 nog eens twee burgerhuizen op de hoek van Grétrystraat en Wambachstraat. Het geheel van vijf burgerhuizen door architect Henri Thielens uit 1898, ingeplant op de kop van het bouwblok Grétrystraat, Werkstraat en Wambachstraat, was in deze wijk het zevende bouwproject van de maatschappij, die ook elders in Antwerpen vastgoedactiviteiten ontplooide.

De burgerhuizen van de Société Anonyme Anversoise pour la Construction et l’Amélioration de Maisons d’Ouvriers behoren tot het vroege oeuvre van Ernest Pelgims, die actief was vanaf omstreeks 1890, tot zijn overlijden in 1927. In 1889 had hij al een uitbreiding gerealiseerd van het door Victor Durlet ontworpen wooncomplex van de maatschappij uit 1877-1879 in de Kronenburgstraat. Zijn residentiële architectuur, aanvankelijk in neo-Vlaamserenaissance-stijl of het conventionele neoclassicisme, evolueerde tijdens de jaren vóór de Eerste Wereldoorlog naar een vrij pompeuze beaux-artsstijl. Tot zijn belangrijkste realisaties uit deze periode behoren het hotel Vanden Bussche aan de Arthur Goemaerelei. In zijn landhuizen paste hij op hetzelfde moment de cottagestijl toe, waarvan het imposante kasteel Nottebohm te Brecht als een representatief voorbeeld geldt. Uit het vroege interbellum dateert het monumentale gevelfront van het warenhuis Grand Bazar aan de Groenplaats, dat Pelgrims samen met Edouard Van Opstal ontwierp.

Architectuur

Met een gevelbreedte van twee traveeën omvat de rijwoning twee bouwlagen onder een mansardedak. Oorspronkelijk vormde het pand één geheel van twee volgens spiegelbeeldschema gekoppelde burgerhuizen met identieke opstand en blinde zijgevel. De lijstgevel met afgeronde hoek is opgetrokken uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband, kleurrijk doorspekt met banden en decoratieve friezen uit contrasterende gele en zwarte baksteen, met gebruik van witte natuursteen voor de waterlijsten en sluitstenen, blauwe hardsteen voor de puilijst, kordonvormende lekdrempels en plint, en leien als dakbedekking. Horizontaal geleed en afgewerkt met een gekorniste houten kroonlijst, legt de gevelcompositie de klemtoon op het brede zijrisaliet. Daarvan is de bekronende houten dakkapel, oorspronkelijk met driehoekig fronton, vernieuwd. Verder is de opstand opgebouwd uit registers van steekboogopeningen met sluitsteen, de bovenvensters met tegelfriezen op de borstwering. De baksteenfries boven de puilijst onderscheidt zich door een kruismotief, de fries onder de kroonlijst door een meandermotief; de blinde zijgevel met verhoogde achterbouw wordt geritmeerd door pilasters. Het houten vensterschrijnwerk is bewaard, evenals de smeedijzeren keldertralies en de gietijzeren voetschraper; de inkomdeur werd vernieuwd.

De plattegrond beantwoordt aan de klassieke typologie van het burgerhuis ontsloten door de zijdelings ingeplante inkom- en traphal.