Historiek en context

Kapel en internaat van de Katholieke Normaalschool. Gebouw in art-decostijl, opgetrokken voor rekening van de Vrije Katholieke Scholen der Dekenijen van Antwerpen, naar een ontwerp door de architect Frans Peeters uit 1927. Dit laatste kwam in twee versies tot stand, een eerste uit september en een tweede uit december, waarmee in mei 1928 een bouwvergunning werd verkregen. Tussen beide versies ondergaat het volume van de kapel een ingrijpende reductie, om ruimte te scheppen voor een turn- en slaapzaal. De nieuwbouwvleugel die in 1928 werd ingewijd, vormde de uitbreiding van een bestaand gebouwencomplex in de Minderbroedersstraat, waar de instelling sinds 1917 gevestigd was. Voor de bouw werd een pakhuis gesloopt dat in opdracht van de weduwe Van Hal-Van Regenmortel vermoedelijk in twee fasen was opgetrokken naar ontwerpen door de architect Frans Bex uit 1871 en 1887. Deze vierbeukige constructie met een houtbouwstructuur, omvatte vier bouwlagen en acht traveeën lang onder een zadeldak. Het complex werd in 2006 gerenoveerd tot kantoren en appartementen.

Na goedkeuring van de onderwijzersopleiding door Kardinaal Mercier in 1913, ging de Katholieke Normaalschool op 1 oktober 1915 van start, aanvankelijk in lokalen van het Sint-Norbertusgesticht aan de Sint-Jorisvest (huidige Tabakvest). Op 1 oktober 1917 verhuisde de school naar bestaande gebouwen in de Minderbroedersstraat, waar op 1 oktober 1920 het Regentaat en een internaat de onderwijzersopleiding vervoegden. Het complex werd op 16 december 1944 getroffen door een V-bominslag, die 13 slachtoffers eiste. In 1953 vond de eerstesteenlegging plaats van een nieuw schoolcomplex voor de Katholieke Normaalschool aan de VIIde-Olympiadelaan op het Kiel, dat in 1955 werd ingewijd. De benaming wijzigde in 1959 tot H.Pius X-instituut.

Frans Peeters wordt als architect met een diepchristelijke geloofsovertuiging vooral geassocieerd met zijn oeuvre in de kerkelijke sfeer, in het bijzonder met zijn latere monumentale en strak geometrisch vormgegeven realisaties zoals de parochiekerk Sint-Jan Evangelist te Wilrijk uit 1933, de Eeuwfeestkapel van het Klein Seminarie te Hoogstraten uit 1934, en het noviciaat voor de Witte Paters te Vrasene uit 1937. Peeters was een veelzijdig architect die tijdens zijn korte loopbaan, in en om Antwerpen ook woonhuizen, scholen en winkelinrichtingen ontwierp. Zijn vroege profane werk was traditioneel van opvatting en zeer decoratief. Midden jaren 1920, periode waarin de Katholieke Normaalschool tot stand kwam, sloten zijn gebouwen qua vormentaal en materiaalbehandeling aan bij de eigenzinnige art-decostijl van Jef Huygh, met wie de architect bevriend was. Een half decennium later was Peeters echter geëvolueerd naar een modernistische vormentaal, waarin aanvankelijk nog art-deco-accenten doorklonken.

Architectuur

Opgetrokken op een rechthoekige plattegrond, met een structuur uit gewapend beton, omvat het gebouw tussen gemene muren, vier traveeën en vier bouwlagen onder een pseudo-mansarde (leien). De noordgevel paalt aan de Raapstraat, en de zuidgevel met het kapelportaal aan de vroegere speelplaats van de verdwenen school. Het gevelparement bestaat uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband met gebruik van blauwe hardsteen voor de plint, witte natuursteen voor waterlijsten, sluit- en kraagstenen, vensterposten, lekdrempels en dekstenen, en cement voor de friezen. Axiaal van opzet, beantwoordt de opstand van de straatgevel aan een drieledig schema, als vertaling van het programma van het gebouw. Begane grond en eerste verdieping worden geritmeerd door kolossale rondboognissen met sluitsteen, geaccentueerd door omlopende, geknikte waterlijsten op met medaillons bewerkte kraagstenen. De oplopende drielichten van de turn- en slaapzaal zij hierin vervat. Getoogde tweelichten doorbreken de tweede verdieping, die is afgewerkt met een bewerkte waterlijst. Opgevat als attiek met rechthoekige twee- en vierlichten, mondt de middenas van de derde verdieping uit in een dakvenster met geknikte puntgevel, geflankeerd door dakkapellen met gestrekte waterlijst. De compositie van de zuidgevel wordt gedomineerd door een brede, kolossale rondboog met veellicht en geknikte waterlijst, waarin het vandaag verdwenen kapelportaal was geïncorporeerd. Dit laatste onderscheidde zich door een gelede archivolt, gevat in een puntgevel met kruis. Verder vormt de opstand een echo van de noordgevel, de derde en vierde verdieping geritmeerd door oplopende vensternissen.

In de eerste versie van de bouwplannen besloeg de driebeukige kapel met sacristie, traphal en vestibule de volledige begane grond en de middenzone van de eerste verdieping, geflankeerd door de refter en speelzaal van de studenten. Zeven traveeën lang met een rechthoekig koor, werd de middenbeuk overwelfd door een gebroken kniespant op kolommen met centraal bovenlicht, en de zijbeuken door tongewelven. Met behoud van deze structuur telde het schip in de uitgevoerde versie nog slechts vier traveeën, met toevoeging van een portaal aan de zuidgevel, inplanting van het koor onder het bovenlicht, en vervanging van de refter en speelzaal door een studiezaal. Hierachter werd gelijkvloers ruimte geschapen voor een turnzaal, en op de eerste verdieping voor een slaapzaal. De indeling van de bovenverdiepingen onderging geen wijzigingen, met op de tweede verdieping vier parallelle rijen van telkens vier studie- of slaapkamers. Deze waren gegroepeerd aan beide zijden van een lichthof (bovenlicht kapel), met in het verlengde de traphal en het sanitair. Volgens hetzelfde schema werden de derde en vierde verdieping ingenomen door rijen van vijf tot zes internenkamers. De kelder herbergde in beide versies onder meer een badzaal met lig- en stortbaden. Vandaag is het interieur van kapel en interieur ontmanteld.