Historiek en context

Geheel van twaalf burgerhuizen en een winkelpand in eclectische stijl, gelegen op de hoek van de Oudekerkstraat en de Lange Elzenstraat. Volgens de bouwaanvragen uit 1899 en 1903, werd het vastgoedproject in twee fasen opgetrokken in opdracht van grondeigenaar Charles Vanderlinden. De aannemer Petrus Franciscus Huygels-Van Humbeeck voerde de eerste groep van zeven woningen (Oudekerkstraat 76-88) uit. Uit het bouwdossier van de tweede groep, vijf woningen en het winkelpand (Oudekerkstraat 90-96, Lange Elzenstraat 99-101), vallen ontwerper noch aannemer af te leiden, maar vanwege stijlovereenkomsten moeten ook deze allicht aan Huygels-Van Humbeeck worden toegeschreven.

Charles Vanderlinden was onder meer eigenaar van een groot bouwblok in de Balansstraat, waardoor hij voor eigen rekening de nabijgelegen De Braekeleerstraat liet trekken, en tussen 1892 en 1896 grotendeels bebouwen. De huizengroep op de hoek van de Oudekerkstraat en de Lange Elzenstraat, die kort daarna tot stand kwam, behoort tot eenzelfde type vastgoedprojecten. Van Petrus Franciscus Huygels- van Humbeeck, als aannemer en bouwondernemer vooral actief in de privé-woningbouw, zijn in Antwerpen bouwprojecten teruggevonden uit de jaren 1883 tot 1919, zowel voor derden als in eigen beheer. Zo realiseerde hij voor Vanderlinden vermoedelijk al diens eerdere bouwprojecten in de De Braekeleerstraat, wat enkel voor de groep woningen op de hoek met de Lange Elzenstraat gestaafd wordt door het bouwdossier.

Architectuur

Oudekerkstraat 76-88

De eerste bouwfase vormt een volkomen symmetrisch geheel van zeven rijwoningen samengesteld uit twee verschillende types, die repeterend gekoppeld zijn volgens het alternerende schema A-BB-A-BB-A. Met een gevelbreedte van drie traveeën op de begane grond en twee traveeën in de bovenbouw, omvatten de rijwoningen twee bouwlagen onder een gemansardeerd zadeldak voor het type A, en twee en een halve bouwlaag onder een gedrukt zadeldak voor het type B. Het alternerende compositieschema van het gevelfront wordt nog geaccentueerd door het materiaalgebruik. De lijstgevels van type A hebben een parement uit geel baksteenmetselwerk, deze van type B uit witte Silezische brikken, in beide gevallen verwerkt in kruisverband, met gebruik van blauwe hardsteen voor de plint, lekdrempels, waterlijsten, speklagen, diamantkopsleutels, vensterposten en -entablementen. Horizontaal geleed door kordonvormende lekdrempels, markeren hoekpilasters de bovenbouw. Verder beantwoorden de opstanden aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebouwd uit registers van overwegend rechthoekige muuropeningen, de bovenvensters met entablement. Type B onderscheidt zich door getoogde muuropeningen met diamantkopsleutel op de begane grond, deurvensters met gietijzeren borstwering op de bovenverdieping, en rechthoekige tweelichten in de halve topgeleding. De gevelbeëindiging door middel van een houten kroonlijst met tandlijst, wordt in type A geaccentueerd door klossen en een centrale houten dakkapel met klauwstukken en driehoekig fronton.

Oudekerkstraat 90-96, Lange Elzenstraat 99-101

De tweede bouwfase vormt een volkomen symmetrisch geheel van vier woningen opgebouwd rond het afgeschuinde winkelpand, aangevuld met één woning van grosso modo het type B uit de eerste bouwfase (Oudekerkstraat 90). Het winkelpand en beide flankerende panden met een gevelbreedte van respectievelijk zes/vijf en twee traveeën, tellen twee tot twee en een halve bouwlaag onder een deels gemansardeerd zadeldak. De twee uiterste, twee traveeën brede panden tellen twee bouwlagen onder een zadeldak. De compositie van de lijstgevels sluit wat materiaalgebruik, geleding en ordonnantieschema betreft, in grote lijnen aan op de eerste bouwfase. Zelfde, alternerend gebruik van gele baksteen en witte Silezische brikken, verwerkt met zowel blauwe hardsteen als witte natuursteen, met name in het hoekpand; houten kroonlijsten al of niet op klossen als gevelbeëindiging. In het winkelpand ligt het accent op de afgeschuinde, drie traveeën brede hoekpartij, die wordt gemarkeerd door hoger opgetrokken pilasters, en een extra halve verdieping en een driehoekig fronton. Winkelramen in klassieke houten omlijsting aan weerszij van het hoekportaal, dat zoals de vensters gevat is in een geriemde omlijsting met entablement. Beide flankerende panden worden gemarkeerd door een zijrisaliet met extra halve verdieping, daar waar beide uiterste panden zich op de bovenverdieping onderscheiden door blinde boogvelden. Deze laatste, en de borstweringen van alle vier de panden, worden geaccentueerd door tweekleurige baksteenmozaïeken.

Het volledige ensemble is intact bewaard, inclusief de houten inkomdeuren op Oudekerkstraat 76, 80 tot 84, 90 en 96, grote delen van het houten vensterschrijnwerk, en de meeste gietijzeren voetschrapers.

De plattegrond van de rijwoningen beantwoordt aan de klassieke typologie van het burgerhuis, dat uit een hoofdvolume en een smalle achterbouw in entresol bestaat, ontsloten door de zijdelings ingeplante inkom- en traphal.