De ‘Luftschutzbunker’ ligt binnen het domein van de kazerne Bootsman Jonsen, in de noordwestelijke hoek, op dit deel van het terrein dat in 2010 aan de stad Oostende verkocht is en waar een huisvestingsproject gerealiseerd wordt. Ter hoogte van de toegang tot de kazerne, langs het 3de en 23ste Linieregimentsplein, staat er nog een bunker (manschappenverblijf, Regelbau 502) uit de Tweede Wereldoorlog.

In de onmiddellijke nabijheid is de officiersmess van de kazerne Bootsman Jonsen, gelegen in de zuidoostelijke hoek van de kazerne, evenals het gedenkteken voor het 3de en 23ste linieregiment, gelegen langs het 3de en 23ste Linieregimentsplein zonder nummer.

Historisch overzicht

Het betreft een Duitse ‘Luftschutzbunker’ uit de Tweede Wereldoorlog.

Door de toenemende geallieerde bombardementen op de grote steden, industrieën, spoorwegknooppunten en havens ziet de Duitse bezetter zich tijdens de Tweede Wereldoorlog verplicht om specifieke bunkers te bouwen om troepen en burgers te beschermen tegen luchtaanvallen. Ze worden ‘Luftschutzbunkers’ genoemd. Qua grootte kunnen deze bunkers variëren van kleine constructies tot reusachtige exemplaren van tientallen meters lang en verscheidene verdiepingen hoog. Op het dak kan eventueel nog zwaar of licht luchtafweergeschut geplaatst zijn. Dergelijke enorme exemplaren zijn in grote steden als Berlijn, Hamburg en Wenen gebouwd. Heel vaak wordt een ‘Luftschutzbunker’ met een spits zadeldak gebouwd. Door de vorm van het zadeldak wordt het heel moeilijk om de bunker met een voltreffer te raken tijdens een oppervlaktebombardement, de bommen ketsen er op af.

Ook in en rond Oostende zijn een aantal ‘Luftschutzbunkers’ gebouwd. Door haar ligging aan de kust en de aanwezigheid van de haven is Oostende voor de Duitse bezetter van groot militair belang. Er heerst bijgevolg een heel drukke militaire activiteit. De stad wordt ingeschakeld in de Atlantikwall, de grote verdedigingslinie die door de Duitsers wordt aangelegd van de Golf van Biscaje tot aan de Noordkaap. Talrijke militaire verdedigingswerken worden gebouwd, terwijl belangrijke bestaande bouwwerken worden opgeofferd aan het militaire belang. De stad Oostende kent dan ook zeer zware oorlogsschade ten gevolge van geallieerde bombardementen.

Zo wordt een ‘Luftschutzbunker’ gebouwd op het Marie Joséplein: deze constructie is ondertussen verdwenen. Een gelijkaardig exemplaar is wel bewaard gebleven in Zandvoorde. De ‘Luftschutzbunker’ bij de kazerne Bootsman Jonsen, tot voor kort niet gekend bij de bevolking, is evenwel door zijn omvang uniek in België en heel zeldzaam voor Europa.

De bunker werd gebouwd in de kazerne van Oostende. De inplanting van de kazerne Bootsman Jonsen op de Hazegraswijk gaat terug op een groot militair complex uit de periode van het Hollands Bewind (1815 – 1830). Dit complex wordt bij de aanleg van de Graaf de Smet de Naeyerlaan rond de eeuwwisseling sterk ingeperkt. Onder impuls van Leopold II wordt een nieuwe kazerne gepland, wat onder meer resulteert in de bouw van de officiersmess naar ontwerp van architect Delacenserie (1908).

Tot aan de Tweede Wereldoorlog herbergt de Hazegraskazerne het 3de linieregiment. Na de ontbinding van dit regiment wordt ze omgedoopt tot de ‘Kazerne Generaal Mahieu’ en in gebruik genomen door de in 1946 opgerichte Belgische Zeemacht, die ook de Duitse bunker in gebruik neemt. Tijdens de Koude Oorlog wordt de bunker gebruikt als telefooncentrale, later als opslagplaats. Vanaf 1972 wordt de kazerne genoemd naar bootsman Charles Jonsen, die in 1944 gestorven is tijdens een ontmijningsoperatie op de Schelde.

Beschrijving

Betonnen constructie van 68 meter lang en 8,5 meter breed onder schilddak. De dikte van de muren bedraagt minimum 1,5 meter. De bunker bevat twee bouwlagen. De bunker bevatte in oorsprong aan elke zijde twee toegangen. De noordelijke toegangen werden later dichtgemaakt. De zuidelijke toegangen worden nog steeds afgesloten met een pantserdeur. Boven de zuidwestelijke toegang is een extra luifel aangebracht.

Binnenin zijn zowel op het gelijkvloers als op de verdieping een grote ruimte aanwezig, die later ten dele onderverdeeld werden in kleinere ruimtes. De twee grote ruimtes beslaan nu min of meer de westelijke helft van de constructie. Deze grote ruimtes kunnen via een portaal bij de zuidwestelijke toegang bereikt worden. De oostelijke helft van de constructie wordt ingenomen door een telefooncentrale uit de Koude Oorlog en enkele kleinere ruimtes (o.m. bureaus). Wellicht werden een aantal lokalen na de Tweede Wereldoorlog gecreëerd, aangezien de tussenwanden opvallend dun zijn. De bovenste verdieping wordt er bereikt via een vastgemaakte spakenladder met gebogen bovenstuk. In de bunker is nog apparatuur van de telefooncentrale uit de Koude Oorlog aanwezig. Er ligt elektriciteit en verlichting, evenals een ventilatiesysteem. Tegen de noordelijke zijde werd een bakstenen sanitair blok aangebouwd. Een betonnen aanbouw ter hoogte van de zuidwestelijke toegang, waar later een verwarmingsinstallatie was ondergebracht, werd naar verluidt recent met heel veel moeite afgebroken.