Gebouwen van de voormalige brouwerij De Es die zich hier in de jaren 1950 vestigde.

Schalkhoven telde rond 1900 vier brouwerijen, één hiervan was in handen van de brouwersfamilie Peters. De brouwerij Peters werd rond het midden van de 19^de eeuw opgericht, de oudst bekende brouwer was H. Peters die de brouwerij wellicht in 1930 overliet aan zijn zoon Donaat. Hij gaf de brouwerij tien jaar later door aan zijn twee zonen, Jozef en Harry Peters. Harry’s zoon Henri Peters kwam in 1971 in de brouwerij werken en leidde deze tot aan de sluiting in 1992.

Oorspronkelijk was de brouwerij aan de westzijde van de Schalkhovenstraat gevestigd. Harry en Jozef Peters bouwden in het begin van de jaren 1950 nieuwe brouwerijgebouwen aan de oostzijde van de straat en veranderden de naam in brouwerij De Es, naar een grote es die voor de oude brouwerijgebouwen stond.

De nieuwe brouwerijgebouwen bevatten op de hoogste verdieping de moutzolder van waaruit de mout langs een trechter in de vloer naar de moutpletter en vervolgens naar de roerkuip en de brouwketel vloeide. Voor het brouwen gebruikte men water uit de twee eigen waterputten met een diepte van dertig en vijftig meter.
De brouwerij was met drie brouwketels en vier lagertanks voorzien op een grote productie, maar vanaf het einde van de jaren 1950 verdrongen frisdranken de productie van tafelbier. Vanaf de jaren 1960 bottelde De Es eigen limonades onder de naam Jipie, een afkorting van de naam Jozef Peters. Als gevolg van een afkeuring van de biertanks door de milieu-inspectie kwam het in 1992 tot de sluiting van de brouwerij. Anno 2023 is de brouwinstallatie niet meer bewaard.

Na meer dan twintig jaar leegstand werden de brouwerijgebouwen in twee delen vanaf 2015 en vanaf 2016 gerenoveerd en herbestemd tot woningen.

Evolutie van de site

In 1946 werd door het kadaster een eerste gebouw op de site geregistreerd. Het ging om een langwerpig gebouw langs de oostzijde van het perceel. Haaks hierop werd in 1948 een diepere vleugel langs de zuidzijde van het perceel toegevoegd. Aan het noordelijke kopse einde van het eerste gebouw werd een volume met klein rechthoekig grondplan aangebouwd. In 1952 registreerde het kadaster in het verlengde van de oostelijke vleugel een grote overdekte hal of hangar, deze werd in 1956 naar het noorden toe vergroot. In 1952 ontstond ook een nieuw bijgebouw in het verlengde van de zuidelijke vleugel, dat aan de zijgevel van de reeds bestaande woning aansloot en anno 2024 nog bewaard is.

In 1965 werden de gebouwen aan de oostzijde van het perceel gevoelig uitgebreid op het ten oosten aanpalende perceel. In 1993 werden de gebouwen een eerste keer verdeeld in twee helften. In 1994 volgde een verdere onderverdeling waarbij de bewaarde brouwerijgebouwen in baksteenmetselwerk van de achterliggende volumes afgesplitst werden. In 2015 werd de oostelijke, uit 1946 daterende vleugel in twee percelen verdeeld.

Beschrijving

Bij de bewaarde brouwerijgebouwen gaat het om de twee vleugels die respectievelijk in 1946 en 1948 door het kadaster geregistreerd werden en haaks op elkaar langs de oost- en zuidzijde van het perceel ingeplant staan. Daarnaast is ook nog het bijgebouw tussen de zuidelijke vleugel en het woonhuis bewaard, dit bijgebouw werd in 1952 door het kadaster geregistreerd.

De oostelijke vleugel bestaat uit een vijf bouwlagen hoog volume waarvan de twee traveeën brede kopse tuitgevel naar de straat gericht is. Hieraan sluit een langwerpig volume van drie bouwlagen aan. De zuidelijke vleugel telt maar twee bouwlagen en bestaat ook uit twee delen: het in 1948 geregistreerde gebouw haaks op de oostelijke vleugel en in het verlengde daarvan het lagere bijgebouw uit 1952.

Alle gebouwen zijn opgetrokken in baksteenmetselwerk in kruisverband en hebben pannen zadeldaken. De gevelopeningen zijn rechthoekig en hebben in de voorgevel van de oostelijke vleugel bakstenen strekkenlagen als lateien, in de overige gevels betonnen of gecementeerde lateien. De dorpels bestaan uit blauwe hardsteen of cement.

De voorgevel van de oostelijke vleugel heeft ter hoogte van de eerste verdieping een gaanderij met sobere metalen balustrade. Een zwart-wit foto van 1962 toont dat de gaanderij oorspronkelijk bewaard is en dat zich hieronder een laadkaai uit snelbouwstenen bevond.

De rechthoekige gevelopeningen bleven bij de recente renovatie grotendeels ongewijzigd: op het verhoogde gelijkvloers bevinden zich venster- en poortopeningen met rolpoorten, ter hoogte van de gaanderij links een brede poortopening met driedelige deur, daarnaast twee vensteropeningen, een smalle deuropening en opnieuw twee vensteropeningen.

De gevel van het vijf bouwlagen hoge volume heeft een regelmatige ordonnantie met een venster per travee en bouwlaag, de topgevel en de bovenste bouwlaag hebben in de middenas bijkomend een laadvenster. Bij het bovenste laadvenster is nog een hijssysteem bewaard, links en rechts is telkens een klein zoldervenster aanwezig.

Het drielaagse volume heeft op de bovenste verdieping een centrale brede laadpoort met driedelige deur en sobere balustrade, deze wordt geflankeerd door twee grote vensteropeningen.

Het bijgebouw uit 1952 heeft in de kopse straatgevel rechthoekige vensteropeningen met bakstenen strekkenlagen als lateien, links onderaan bevindt zich een deuropening. In de zuidelijke langgevel zijn vier rechthoekige vensteropeningen aanwezig. Bij dit gebouw is anno 2024 het originele metalen schrijnwerk nog gedeeltelijk bewaard.

Bij de recente renovatie werd voor de middenas van de vijf bouwlagen hoge kopse gevel een glazen liftkoker geplaatst. In de dakvlakken van de gebouwen werden ver uitstekende rechthoekige erkers met houten beplanking geplaatst en in het zuidelijke dakvlak van het hoge volume werd een dakterras ingesneden.

In de oostelijke vleugel werd het buitenschrijnwerk van de vensters vernieuwd met aangepaste roedenverdeling. Oorspronkelijk hadden de grote vensteropeningen kozijnen met fijne, vermoedelijk metalen profielen. De vensters hadden een centraal draaipaneel geflankeerd door twee vaste glaspanelen. De bovenlichten hadden een centrale onderverdeling.