Sporen van een Romeinse begraafplaats wijzen op de vroege bewoning van het grondgebied.

Eerste vermelding in 1256 als Schalchoven. Schalkhoven vormde één heerlijkheid met het aangrenzende Sint-Huibrechts-Hern, en was in de 14de eeuw in het bezit van de familie van Hamal, heren van 's-Herenelderen. Vervolgens in bezit van de familie de Renesse (eerste helft 16de eeuw), tot het einde van het ancien régime.

Op bestuurlijk gebied was Schalkhoven een afzonderlijke gemeente, met een jaarlijks verkozen burgemeester. Op juridisch gebied fungeerde één schepenbank voor de twee dorpen van de heerlijkheid, die in beroep ging bij het Oppergerecht van Vliermaal.

Het kasteel van Schalkhoven behoorde niet tot de heerlijkheid. Op kerkelijk gebied was de Sint-Brixiusparochie een filiaal van Hoeselt. Het patronaatsrecht berustte bij de pastoor van Hoeselt, de tienden bij het Onze-Lieve-Vrouwekapittel van Huy.

Schalkhoven is een klein landbouwdorp, met sinds de 19de eeuw nadruk op de fruitteelt (29% van het landbouwareaal).

Het nederzettingspatroon vertoont een straatdorp met de bebouwing van oudsher gegroepeerd aan de Schalkhovenstraat, die de gemeente van noord naar zuid doorkruist (verbinding met Vliermaalroot), terwijl het belang van het zuidelijk gedeelte van de Schalkhovenstraat met de Lindenstraat in het verlengde zijn historisch belang verloor ten voordele van de recente, dichte bebouwing aan de Hertstraat, die nog in de 19de eeuw onbebouwd was. Een andere verschuiving is de nieuwe verbinding met Hoeselt via de Plasstraat, waar dit voorheen via het gehucht Hardelingen en de Kruislinde gebeurde.

De kerk bevond zich voorheen op de overgang van de Lindenhofstraat naar de Schalkhovenstraat, tegenover de ingang naar het kasteel van Schalkhoven; het oude kerkhof bevindt zich hier nog. De nieuwe kerk werd dichter in de bebouwde kern opgericht, in de buurt van het kruispunt Schalkhovenstraat, Plasstraat, Hertstraat, dat nu als centrum van het dorp ervaren wordt.

Oppervlakte: 227 hectare. Aantal inwoners (1976): 277.