De voormalige pachthoeve van de heerlijkheid ‘Ten Heuverhuus’ is gekend als ‘Het Neerhof’ en gaat terug op een 13de-eeuwse landbouwuitbating. De hoeve herbergt belangrijke bouwsporen verwijzend naar een laat 17de-, vroeg 18de-eeuwse kern met latere aanpassingen. Bij de hoeve bevindt zich een watermolen, reeds vermeld in 1425.

Historiek

De nog grotendeels omgrachte site gaat terug op een 13de-eeuwse landbouwuitbating in het bezit van dame Aleidis van den Heuverhuus. Het was een belangrijke heerlijkheid gehouden van het ‘Hof van Windeke’, deel uitmakend van het Land van Rode. De oudste bronnen over de gebouwen, een pachtcontract van 1425, vermelden: "tgheel goet ten euverhuus" met oliemolen, de wal en "alle de vivers" (12,5 hectare) met de "ridderkamer", gereserveerd voor de eigenaar. Eind 15de eeuw werd de nederzetting door Fransen vernield en het herenverblijf vermoedelijk niet meer wederopgebouwd. Vanaf de 16de eeuw mocht de "mote" bebouwd worden. Resten van funderingen werden bij baggerwerken van de gracht teruggevonden.

In 1765 werd de heerlijkheid opgekocht door Fr. J.B. Baut de Rasmon. Zijn zoon besliste in 1783 om op de heuvelkam boven het neerhof zijn "maison de plaisance" met park aan te leggen naar ontwerp van architect Gilles-Barnabé Guimard. Sindsdien maakt het neerhof deel uit van kasteeldomein van Wannegem-Lede. De hoeve werd "Het Neerhof" van het kasteel en werd verpacht. De bestaande waterpartijen ten westen van de hoeve werden samengevoegd tot een grote vijver met eilandjes als zuidelijk deel van het landschapspark.

Beschrijving

Het neerhof is ingeplant ten zuiden van de Wannegem-Ledestraat en is toegankelijk via een gekasseide weg over de Kasteelbeek. Een ijzeren toegangshek leidt naar een grotendeels gekasseid rechthoekig binnenerf met de boerenwoning en de stallen ten noorden, de bakstenen dwarsschuur en het wagenhuis in L-vorm ten zuiden en westen. Een watermolengebouw bleef behouden ten oosten bij de Kasteelbeek.

De boerenwoning dateert van 1903 en telt zeven traveeën onder een pannen zadeldak met klokkenstoel. De rechter zijpuntgevel draagt het jaaranker 1903, verwijzend naar de vernieuwing van het huis. De verankerde gewitte erfgevel heeft getoogde beluikte vensters en een lagere deur in een geschilderde bakstenen omlijsting op neuten met oren en getrapte kroonlijst. Een overhoekse muizentandfries versiert de gevel onder de hanggoot.

Ten westen van het erf sluit in L-vorm een gewitte vleugel aan met het oudere, vermoedelijk eind 17de-eeuwse woonhuis en een dwarsschuur met jaarankers (16?)98. De rechter travee bezit nog een bolkozijn met zandstenen middenstijl in vlakke omlijsting met oren en druiplijst. Het rechter deel werd gedicht en de rechthoekig deur werd voorzien van een houten latei. De linker travee is doorbroken door een rondboogpoort.

In het interieur bleven een zware moerbalk met versierd uiteinde en haard met bakoven behouden.

Ten noorden, aan de gracht, paalt een vrijstaand bedrijfsgebouw met koeien- en paardenstallen onder een overstekend pannen zadeldak ondersteund door vierkante pijlers.

In de zuidwestelijke hoek van het erf bevinden zich nog een in L-vorm ingeplante bakstenen dwarsschuur en wagenhuis daterend uit het einde van de 19de eeuw (jaarankers 187?). Het wagenhuis heeft drie brede korfbogen in de erfgevel, een laadvenster boven de middentravee en een garage voor linker travee. De dwarsschuur heeft een doorrit en hoge poorten in de voor- en achtergevel.

Ten oosten bij de Kasteelbeek staat de voormalige watermolen, de zogenaamde ‘Neerhofmolen’, reeds vermeld als oliemolen in het pachtcontract van 1425. De molen maakt sinds eind 18de eeuw deel uit van het kasteeldomein. In 1870 werd de molen omgebouwd tot landgebouw, in 1877 werd deze voorzien van een lijnkoekpaardenmolen. Het bakstenen gebouw onder laag pannen zadeldak heeft echter een 19de-eeuws voorkomen.