De Brielkapel staat precies op de grens van de gemeente Buggenhout (provincie Oost-Vlaanderen) en de gemeente Sint-Amands (provincie Antwerpen). De kapel situeert zich op de hoek van de Kuitegemstraat en de Brielstraat op een driehoekig perceel met linden vooraan en één achteraan. De kapel dateert vermoedelijk uit het begin van de 18de eeuw.

Historiek

Deze kapel is toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand. De Brielparochie daarentegen werd pas in 1942 opgericht onder de aanroeping van "Onze-Lieve-Vrouw van Den Briel". Deze parochie ontstond uit de samenvoeging van de wijken Ouden Briel te Buggenhout en Nieuwen Briel te Baasrode.

Sommige bronnen suggereren dat er in de vroegste periode van de kerstening van de streek een houten kerkje of kapel stond op de plaats van de huidige Brielkapel. Tijdens invallen van de Noormannen in de 9de eeuw zou deze bidplaats een eerste keer verwoest zijn. Daaropvolgend kende de kapel een reeks van wederopbouwwerken en vernielingen als gevolg van haar strategische ligging aan de Scheldeoever, tussen het graafschap Vlaanderen (Baasrode en Sint-Amands) en het hertogdom Brabant (den Ouden Briel, vroeger bekend onder de naam Cuytelghem, bij Buggenhout). De oude kapel werd waarschijnlijk voor het laatst verwoest omstreeks 1672. Het duurde enige tijd voor ze kon heropgebouwd worden en daardoor werd ze ook niet weergegeven in het kaartboek dat Peter Meysman in 1690 optekende.

De bestaande kapel in baksteen met een dakruiter dateert vermoedelijk uit het begin van de 18de eeuw. Een foto van 1898 toont een goed onderhouden bepleisterd en witgekalkt kapelletje, waar niet lang voordien twee lindebomen aan weerszijden van de ingang en één achter het koor werden geplant. Omstreeks 1960 werden de buitenmuren ontdaan van de bepleistering. Sinds 1976 werden op initiatief van de buurbewoners regelmatig onderhouds- en herstellingswerken uitgevoerd met de opbrengst van de jaarlijks georganiseerde "Dijkfeesten". Meestal werden de werken door de bezielers uitgevoerd, hoewel soms de hulp van vaklui werd ingeroepen.

Beschrijving

De Brielkapel is een eenbeukige kapel in baksteenmetselwerk zonder plint met een driezijdige vlakke koorafsluiting. De kapel wordt afgedekt door een leien zadeldak met een kleine zeszijdige, houten dakruiter. Het metselwerk was tot omstreeks 1960 bepleisterd en witgekalkt. Van deze afwerkingslagen zijn fragmentarisch nog sporen terug te vinden. In de voorgevel is er een grote rondboogvormige deuropening in een rechthoekige, vooruitspringende omlijsting met een druiplijst. Deze toegang vervangt een oudere, kleinere korfboogvormige doorgang. Hogerop in de voorgevel is er een ronde oculus met een kleine druiplijst. De zijgevels bestaan uit twee traveeën met telkens twee getoogde vensteropeningen. De gevels zijn bekroond met een eenvoudige kroonlijst. Ongeveer in het midden van de laterale gevels zijn verticale bouwnaden aanwezig. Het koor bevat geen lichtopeningen. Rondom de kapel werd recent voor de bescherming (2002) een verharding met betontegels gelegd. De drie lindebomen bij de kapel zijn beeldbepalend in het straatbeeld en getuigen van de voortlevende traditie verwijzend naar de oorsprong van de kapelletjes opgehangen in een linde.

Binnenin wordt de eenbeukige ruimte overwelfd met een kruisribgewelf in het schip en een straalgewelf in het koor. Het gewelf is lichtblauw geschilderd en is in het koor bovendien gedecoreerd met gouden sterren. De gewelfribben zijn witgeschilderd. De wanden zijn rondom voorzien van een eigentijdse lage lambrisering in hout. In het schip is er een geprofileerde kroonlijst met renaissancistische consoles met een centraal parelmotief. Kroonlijst en consoles zijn wit geschilderd. De wanden zijn lichtgrijsgeschilderd. De vloer werd recent bekleed met vierkante zwarte tegels. In het koor staat een witgeschilderd barok portiekaltaar met Korinthische zuilen en putti. De glasramen zijn symmetrisch opgedeeld in geometrische patronen met gekleurd vensterglas.

Het mobilair bevat onder andere volgende vermeldenswaardige elementen:

• portiekaltaar met een Mariamonogram tussen twee engeltjes in gepolychromeerd, maar reeds overschilderd hout, daterend uit het begin van de 18de eeuw. Het altaar bevat een geschilderd antependium uit de 19de eeuw met de voorstelling van het Lam van de Apocalyps. Het antependium werd recent gerestaureerd.
• beeldhouwwerk:
  • gekleed beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind in gepolychromeerd hout, afkomstig uit de abdij van Affligem en vermoedelijk daterend uit de 17de eeuw. Het kleed van beide beelden bestaat uit borduurwerk en zijde en bevat respectievelijk een Maria- en Jezusmonogram. Het textiel dateert uit de 20ste eeuw. De beelden zijn getooid met een zilveren kroon en scepter uit de 19de eeuw;
  • kruisbeeld met op de sokkel de Evangelistensymbolen in wit geschilderd hout uit de 18de eeuw;
  • Heilige Amandus, gepolychromeerd en overschilderd hout op sokkel;
  • Heilige Ursmarus, gepolychromeerd en overschilderd hout op sokkel;
  • Heilige Barbara, gepolychromeerd en overschilderd hout op sokkel;
  • Heilige Rochus, gepolychromeerd en overschilderd hout op sokkel;
  • twee credenstafels van omstreeks 1750 in gepolychromeerd hout.