Historiek

De Rielenkapel, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Geboorte, wordt reeds vermeld in een cijnsboek van 1564. Begin 17de eeuw werd de kapel herbouwd zoals blijkt uit een vermelding van 1610 "...timmeragien ende edificien van de capelle tot Rielen...". In 1736 werd de klok aangebracht. Er waren meerdere herstellings- en verbouwingswerken in de 18de eeuw. De kapel werd nog hersteld in 1989 naar ontwerp van P. Gevers en in 1999 naar ontwerp van L. Sledsens.

Op de 18de-eeuwse kabinetskaart van de Ferraris ligt de Rielenkapel in een bocht van de weg, aan de rand van de uitgestrekte Rielen Heide, op de grens met de landbouwgronden van het gehucht Hoge Rielen. Rondom de kapel ligt een omhaagd kapelhof.

In de 19de eeuw komt de kapel op een kruispunt te liggen van ontginningswegen van en naar de heide die systematisch wordt bebost. Tot het midden van de 20ste eeuw markeert de kapel de grens van de cultuurgronden met de voormalige heide. Later breidt de bebossing verder uit langs de weg naar Hoge Rielen.

De legende omtrent de oorsprong van de kapel verhaalt dat een schaapherder een Mariabeeldje op de heide had gevonden en het mee naar huis nam. Het beeldje keerde echter steeds naar dezelfde plaats terug, zodat de pastoor van Kasterlee op deze plaats een kapel liet bouwen door de inwoners van Rielen.

Beschrijving

Beschrijving op basis van inventarisatie uitgevoerd in 2001:

De Rielenkapel is een verankerde baksteenbouw van drie traveeën met driezijdige sluiting onder leien zadeldak met zeszijdig klokkentorentje waarin zich een veldbeiaard van 1996 en 1999 bevindt. De gevels zijn geritmeerd door lisenen met ertussen korfboogvensters in bepleisterde omlijsting. De westelijke puntgevel heeft een gelijkaardige korfboogdeur en radvenster. De noordgevel vertoont in de laatste travee sporen van een gedicht venster en een Sint-Andrieskruis van gesinterde baksteen.

De bakstenen met reeksen van telkens negen inkervingen zijn van het originele bouwwerk. Deze streepjes werden er met het kruisje van een paternoster in gekrast. De inkervingen getuigen van de novenen (negen gebedsdagen) en werden aangebracht door bedevaartgangers die negen maal de rondgang van de kapel moesten maken. Vooral toekomstige moeders kwamen hier voor een gezond kindje bidden.

Het interieur is bepleisterd en beschilderd en voorzien van trekankers en een spitstongewelf met sober stucwerk. Glasramen van J. Huet daterend uit het midden van de 20ste eeuw vertonen de ontstaanslegende van de kapel. Het meubilair bestaat uit enkele schilderijen van de Vlaamse School (17de eeuw) en een 18de-eeuws eiken altaar.

Rondom de kapel ligt een grasperk met opgaande lindes. In de oude registers wordt dit aangeduid als kerkhof. Langs de straatzijde staan vier lindes die de ingang van de kapel langs weerszijden flankeren. De kapel met beplanting vormt een beeldbepalend element in een natuurlijk kader.

• ONROEREND ERFGOED, Beschermingsdossier DA002395, Kanton Herentals: 9 kapellen (digitaal dossier)

• Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
• Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
• Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven in 1846-1854, schaal 1:20.000.
• Topografische kaarten van België, Eerste editie, Krijgsdepot, uitgegeven in 1865-1880, schaal 1:20.000.
• Kaart van België, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1928-1950, schaal 1:20.000.

• DE KOK H. 1980: Gids voor het oude Turnhout en omgeving. 2/De omliggende gemeenten, Antwerpen-Amsterdam, 59-60.
• JACOBS A. 1966: Twee mooie oude Kapellen te Lichtaart, Toerisme Provincie Antwerpen 12. 5, 67-68.
• JANSEN J. 1977: Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Antwerpen, Kanton Herentals, Brussel-Antwerpen, 34.
• KENNES H. & STEYAERT R. 2001: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Herentals, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n3, Brussel - Turnhout.
• S.N. 1993: Heemkundige Kring vwz Kasterlee-Lichtaart-Tielen, 4-5.
• VAN GORP H. 2000: De Rielenkapel, Kasterlee.