Historiek en context

Kindertuin met onderwijzerswoning in neotraditionele stijl, gebouwd door de stad Antwerpen, op de gronden van het voormalige Sint-Jorisgodshuis uit 1545. Stadsingenieur Gustave Royers tekende in 1881 het ontwerp van het complex, dat het stadsbestuur eind 1882 goedkeurde. De bouw werd bij openbare aanbesteding van 11 maart 1883 voor een bedrag van 100.983 Belgische frank toegewezen aan de aannemer Jean Van Lieshout uit de Lamorinièrestraat, die de werken vervolgens uitvoerde. Kindertuin 9, later "Kindertuin Allewaert" genoemd, opende zijn deuren op 1 oktober 1884.

De naam van de kindertuin verwijst naar Evarist Allewaert (Ieper, 1835-Messelbroek, 1889), die in 1872 voor de Liberale Partij werd benoemd tot Schepen van Onderwijs, een ambt dat hij tot zijn overlijden in 1889 zou vervullen. Allewaert nam het voortouw in de liberale onderwijspolitiek, speelde zijn rol in de Schoolstrijd (1878-1884), en introduceerde het Fröbelonderwijs voor kleuters in Antwerpen. Tijdens zijn ambtsperiode werden binnen het gemeentelijk onderwijs dertien gratis en vijf betalende lagere scholen, dertien adultenscholen, een normaalschool, en dertien kindertuinen opgericht, waardoor het aantal schoolgaande kinderen steeg van 7000 tot bijna 20000.

Gustave Royers, die in 1875 is dienst trad bij de stad Antwerpen, stond van 1888 tot 1907 als hoofdingenieur-directeur aan het hoofd van de dienst Werken. In die functie volgde hij Pieter Dens op als stadsbouwmeester. De Kindertuin Allewaert behoort met de Jongensschool 1 aan de Kipdorpvest uit hetzelfde jaar tot zijn vroegste bouwkundige opdrachten. Later volgden uiteenlopende realisaties als de oranjerie van de Kruidtuin uit 1883, de brandweerkazerne uit 1885 aan het Kipdorp, de vismijn uit 1891 in de Scheldestraat, de Schippersbeurs uit 1894 in de Lange Nieuwstraat, een twaalftal stadsscholen waaronder de lagere school op het Stuivenbergplein en de Stedelijke Nijverheidsschool in de Rodestraat beide uit 1898, en de ambtswoning van de hoofdhavenmeester uit 1899 aan de Oudeleeuwenrui. Van historische betekenis was het aandeel van Royers in de waterbouwkundige aanleg van de Antwerpse haven tijdens zijn ambtsperiode, met het graven van het Lefebvredok, het Amerikadok, het Eerste Havendok en de bouw van de Royerssluis.

Architectuur

Het complex is samengesteld uit een voorbouw met onderwijzerswoning aan de straat, die via een langgerekte vestibule in verbinding staat met de half vrijstaande, door speelplaatsen geflankeerde klassenvleugel op het binnenterrein.

Voorbouw

De voorbouw, een rijhuis met een gevelbreedte van vier traveeën, omvat twee bouwlagen onder een zadeldak. Het gevelfront heeft een parement uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband met knipvoegen. Van witte natuursteen (Saint Joire en Savonnière) is overvloedig gebruik gemaakt voor speklagen, waterlijsten, kozijnen, diamantkoppen steigergaten, dekstenen en de gevelsteen, en van blauwe hardsteen voor de geprofileerde plint en het portaal. Friezen uit kleurrijke cementtegels sieren de borstwering. Geleed door waterlijsten en asymmetrisch van opzet, wordt de opstand links gemarkeerd door het portaalrisaliet met puntgevel, en rechts door het twee traveeën brede zijrisaliet met trapgevel, beide bekroond door een topstuk. Neobarokke, geblokte rondboogpoort met pilasters, sluitsteen, voluten en waterlijst, waarboven het naambord met opschrift “KINDERTUIN ALLEWAERT”. Verder regelmatige registers van kruis- en kloosterkozijnen met ontlastingsboog, respectievelijk een ronde oculus en een rondboogtweelicht in de geveltoppen. Houten kroonlijst op kraagstenen in de middenpartij. Bewaarde houten vleugeldeur en vernieuwd vensterschrijnwerk.

Over de volledige diepte geflankeerd door de vestibule en ontsloten door een centraal ingeplante traphal, biedt de onderwijzerswoning volgens de bouwplannen op de begane grond ruimte aan een salon, eetkamer en keuken, en op de bovenverdieping aan drie slaapkamers en een ‘cabinet de toilette’.

Klassenvleugel

De klassenvleugel vormt een rechthoekige volume van één hoge bouwlaag, onder een zadeldak. De zijgevels aan de speelplaatsen tellen dertien traveeën, en zijn opgetrokken uit bak- en natuursteenmetselwerk, met een plint en lekdrempels uit blauwe hardsteen, en een houten kroonlijst. Vlakke rechthoekige lisenen bundelen de traveeën per drie, waarbinnen telkens twee gesuperposeerde registers van steekboogopeningen met sluitsteen, het bovenste geritmeerd door pilasters.

Volgens de bouwplannen deelt een gedesaxeerde centrale gang met bovenlichten het volume in de lengte op, met in de linker beuk vier klaslokalen en in de brede rechter beuk vier speelzalen. Het geheel wordt aan de frontzijde ontsloten door een verbindingsgang die aansluit op de vestibule; een traphal achteraan de centrale gang ontsluit de zolder. Het sanitair bevindt zich op beide speelplaatsen.